یائسگی به دورانی از زندگی بانوان گفته می‌شود که در آن عادت ماهیانه‌شان قطع می‌شود. یائسگی در حالت عادی در سن بالای 50 سال رخ می‌دهد. اگر به دلایل مختلفی چون انواع بیماری، برداشتن تخمدان، شیمی درمانی، مصرف دخانیات و … یائسگی قبل از 45 سالگی اتفاق بیفتد، به آن یائسگی زودرس گفته می‌شود. در ادامه این بخش به بررسی دلایل یائسگی زودرس پرداخته و علائم و درمان‌های مربوط به آن را عنوان می‌کنیم.
فهرست مقالات
یائسگی چیست؟
یائسگی دورانی از زندگی بانوان است که در آن عادت ماهیانه قطع شده و چرخه تولید مثل متوقف می‌گردد. در این حالت عملکرد تخمدان‌ها مختل شده و دیگر هورمون استروژن تولید نمی‌شود. یائسگی 3 مرحله دارد که عبارتند از:
- مرحله قبل از یائسگی: در این مرحله تخمدان‌ها خود را برای دوران یائسگی آماده کرده و میزان استروژن کمتری تولید می‌کنند. علائم یائسگی مانند گرگرفتگی از این مرحله شروع می‌شود و در شدیدترین حالت خود قرار دارد.
- مرحله یائسگی: در این مرحله تخمدان‌ها کاملا متوقف شده و هیچ استروژنی تولید نمی‌شود. در این زمان اگر زن بیش از 12 ماه دوران قاعدگی نداشته باشد، یائسگی اتفاق افتاده است.
- مرحله بعد از یائسگی: در این مرحله، یائسگی به طور کامل اتفاق افتاده است. پس از آن علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، کمتر شده و به مرور از بین می‌رود.
یائسگی زودرس چیست؟
یائسگی معمولا در اوایل 50 سالگی رخ می‌دهد، اما اگر به دلایل مختلف قبل از 45 سالگی اتفاق بیفتد، به آن یائسگی زودرس گفته می‌شود. یائسگی زودرس دارای دو نوع اولیه و ثانویه می‌باشد که در هر دو حالت زن توانایی بارداری خود را از دست می‌دهد. یائسگی زودرس اولیه زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها عملکرد طبیعی خود را از دست بدهند که این ممکن است به دلایل مختلفی چون برداشتن تخمدان، بیماری یا مصرف داروها اتفاق بیفتد. یائسگی زودرس ثانویه معمولا در اثر ایجاد مشکلات هورمونی رخ می‌دهد.
اگر یائسگی قبل از 40 سالگی اتفاق بیفتد، به آن یائسگی پیش‌رس گفته می‌شود.
دلایل یائسگی زودرس
همان‌طور که در بالا اشاره شد، این عارضه به دلایل مختلفی چون بیماری یا مصرف دارویی خاص رخ می‌دهد و ممکن است حتی هیچ دلیل خاصی نداشته باشد و به علت سابقه خانوادگی اتفاق بیفتد. در ادامه به بررسی علل ایجاد یائسگی زودرس پرداخته و هرکدام را به طور مختصر شرح می‌دهیم.
برداشتن رحم: خانم‌هایی که تحت عمل جراحی قرار گرفته و رحم آن‌ها از بدن خارج می‌شود، قاعدگی آن‌ها متوقف شده و امکان باردار شدن ندارند. البته با توجه به این‌که تخمدان‌ها در جای خود هستند، تولید هورمون استروژن ادامه داشته و ممکن است فرد یائسه نشود. این زنان یک تا دو سال زودتر از موعد مقرر یائسه می‌شوند.
برداشتن تخمدان: خانم‌های که هر دو تخمدان خود را با عمل جراحی از بدن خارج می‌کنند، در معرض یائسگی زودرس قرار دارند. برداشتن تخمدان‌ها، سطح هورمون‌های تولید شده را کاهش داده و باعث توقف قاعدگی می‌گردد. در این حالت، کاهش سطح استروژن باعث خشکی واژن و تحلیل رحم شده و در نهایت کاهش میل جنسی را به دنبال خواهد داشت.
شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی: سرطان یکی از انواع بیماری‌های سخت است که برای درمان آن از شیمی درمانی یا پرتودرمانی استفاده می‌شود. سرطان بخش‌های پایینی بدن مانند سرطان لگن فرد را بیشتر در معرض آسیب تخمدان قرار می‌دهد. در این موارد، قاعدگی فرد به طور موقت یا حتی دائم قطع می‌گردد که ممکن است باعث ایجاد مشکل در باروری شده یا حتی امکان بارداری را به طور کامل از بین ببرد. زنانی که در تحت شیمی‌درمانی قرار دارند، هرچه سن کمتری داشته باشند، احتمال بروز یائسگی زودرس در آن‌ها کمتر است.
بیماری‌های خود ایمنی: بیماری‌های خود ایمنی مانند تیروئید یا آرتریت روماتوئید، ممکن است باعث یائسگی زودرس شوند. در این مواقع سیستم ایمنی بدن دچار مشکل شده و به جای حمله به بیماری، به تخمدان بیمار حمله می‌کند.
صرع: صرع نتیجه فعالیت الکتریکی غیر طبیعی مغز است که فرد را دچارحملات تشنجی می‌کند. خانم‌هایی که به بیماری صرع دچار هستند در معرض ابتلا به تنبلی تخمدان قرار دارند که احتمال یائسگی زودرس را افزایش می‌دهد.
ویروی اچ‌آی‌وی و بیماری ایدز: خانم‌هایی که دچار بیماری ایدز هستند در دوران یائسگی خود گرگرفتگی‌های شدیدتری را نسبت به سایر زنان تجربه می‌کنند. علاوه بر این، خانم‌های بیماری که عفونت بدن آن‌ها با دارو کنترل نمی‌شود، در معرض یائسگی زودرس قرار دارند.
اختلالات ژنتیکی: دخترانی که با مشکلات کروموزومی متولد می‌شوند، در معرض یائسگی زودرس قرار دارند. تخمدان این افراد در هنگام تولد به طور طبیعی شکل نگرفته و مراحل قاعدگی و یائسگی آن‌ها نرمال نیست.
سابقه خانوادگی: یکی از دلایلی که ممکن است باعث یائسگی زودرس شود، سابقه خانوادگی است. اگر در بین نزدیکان شما کسی دچار این عارضه باشد، شما نیز در معرض آن قرار خواهید داشت.
سیگار کشیدن: زنان سیگاری در معرض یائسگی زودرس قرار دارند و ممکن است یک تا دو سال زودتر از زنان دیگر یائسه شوند. علاوه بر این، علائم یائسگی در این افراد شدیدتر است.
سندرم خستگی مزمن: خانم‌هایی که به سندرم خستگی مزمن مبتلا هستند در معرض یائسگی زودرس یا حتی پیش‌رس قرار دارند. این سندروم دارای علائمی چون خستگی شدید، ضعف، خواب نامناسب، سردرد، از دست دادن حافظه و درد عضلانی و مفصلی می‌باشد.
علائم یائسگی زودرس
یائسگی زودرس، گاهی اوقات بدون هیچ علائمی خاصی ظاهر می‌گردد. در این حالت فرد تنها توانایی باروری خود را از دست می‌دهد. اما در اغلب مواقع، یائسگی زودرس یا پیش‌رس علائمی مشابه با یائسگی طبیعی دارند که شامل گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن، تکرر ادرار، سر درد، بی‌خوابی، خشکی پوست، چشم یا دهان، تپش قلب، درد مفصلی و عضلانی، تغییر در میل جنسی، افزایش وزن و ریزش یا نازک شدن تارهای مو می‌باشد. علاوه بر این، فرد دچار تغییرات عاطفی و جنسی شده و نظم عادت ماهیانه خود را از دست می‌دهد. دیگر علائم یائسگی زودرس عبارتند از:
- تغییرات رفتاری
- افسردگی خفیف
- اضطراب شدید
- کاهش میل جنسی
- دردناک شدن سینه‌ها
- ایجاد علائم سندرم پیش از قاعدگی
- قاعدگی نامنظم که در آن دوره‌ها طولانی‌تر یا کوتاه‌تر از حالت معمول می‌شوند.
- لکه بینی
- خونریزی شدید در هنگام قاعدگی
- اختلال در تمرکز و حافظه
- از دست دادن کنترل مثانه
تشخیص و راه‌های درمانی آن
زنانی که بیش از 12 ماه عادت ماهیانه‌شان عقب بیفتد و درمانی برای آن انجام ندهند، در معرض ابتلا به یائسگی زودرس قرار دارند. بنابراین، اگر دوره قاعدگی نامنظمی دارید، باید به پزشک مراجعه نمایید و علت آن را جویا شوید. پزشک برای تشخیص یائسگی زودرس در زنان زیر 45 سال، آزمایشاتی برای اندازه‌گیری سطح هورمون های استروژن و گونادوتروپین انجام داده و سوالاتی را در مورد زمان قاعدگی و منظم بودن آن و همچنین سابقه یائسگی زودرس در خانواده، خواهد پرسید.
پزشک در صورت تشخیص یائسگی زودرس، در صورتی که در اثر بیماری یا درمان اتفاق افتاده باشد، با استفاده از روش‌هایی وضعیت بیمار را را کنترل کرده و درمان را تا سن طبیعی یائسگی ادامه می‌دهد. این درمان‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- مصرف قرص‌های ضد بارداری که حاوی استروژن و پروژسترون است.
- هورمون‌درمانی که شامل مصرف بالای استروژن و پروژسترون است.
مصرف استروژن باعث کاهش علائم یائسگی مانند خشکی واژن، تغییرات رفتاری، بی‌خوابی، درد عضلانی و … شده و به حفظ تراکم استخوانها کمک می کند. با توجه به این‌که مصرف استروژن به تنهایی باعث افزایش خطر سرطان رحم می‌شود، در کنار آن معمولا پروژسترون قرار می‌گیرد تا بافت رحم را از ابتلا به سرطان حفظ کند. خانم‌هایی که عمل جراحی انجام داده و رحم خود را از بدن خارج کرده‌اند، می‌توانند با خیال راحت استروژن را بدون پروژسترون مصرف کنند. البته این درمان‌ها در صورتی تجویز می‌گردد که فرد قصد باردار شدن نداشته باشد.
عوارض یائسگی زودرس
جالب است بدانید که یائسگی زودرس شما را از ابتلا به بیماری‌هایی چون سرطان سینه محافظت می‌کند. طبق بررسی‌های انجام شده، خانم‌هایی که در سنین بالا ( پس از 55 سالگی) دچار یائسگی می‌شوند بیشتر از زنان دیگر در معرض ابتلا به سرطان سینه قرار دارند. دلیل آن این است که بافت سینه آن‌ها مدت زمان بیشتری در معرض استروژن قرار دارد. از طرف دیگر یائسگی زودرس عوارضی را نیز به دنبال دارد که عبارتند از:
ناباروری: خانم‌هایی که دچار یائسگی زودرس می‌شوند، توانایی بارداری خود را از دست می‌دهند. اگر این خانم‌ها قصد باردار شدن داشته باشند، به آن‌ها پیشنهاد می‌شود از روش IVF یا لقاح خارج رحمی استفاده نمایند. در این حالت تخمک‌های اهدایی پس از بارور شدن در رحم این افراد قرار می‌گیرد و برای پشتیبانی از رحم نیز استروژن و پروژسترون تجویز می‌گردد.
پوکی استخوان: یائسگی زودرس یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلای زنان به پوکی استخوان است. این مشکل به دلیل کاهش میزان تولید استروژن بدن رخ می‌دهد که باعث شکننده شدن استخوانها و تحلیل آن‌ها می‌شود. برای جلوگیری از این مشکل معمولا هورمون استروژن برای این افراد تجویز می‌گردد.
افسردگی: یائسگی زودرس از لحاظ عاطفی نیز ضرباتی را به بیمار وارد می‌کند و باعث ایجاد افسردگی و اضطراب در او می‌شود. در این موارد خانم‌ها با نگرانی‌هایی چون ترس از پیری، بچه‌دار نشدن، از دست دادن شریک جنسی و … مواجه شده و دچار استرس و افسردگی می‌شوند.
در این مقاله در مورد یائسگی زودرس صحبت کردیم و دلایل ابتلا به این عارضه را بیان نمودیم. همان‌طور که مشاهده کردید، یائسگی زودرس اغلب به ژنتیک، سابقه خانوادگی، بیماری خاص و … بستگی دارد و نمی‌توان کاری برای پیشگیری از آن کرد. اما می‌توانید با تغییر در سبک زندگی خود عوارض یائسگی زودرس را کاهش داده و از مشکلاتی که ممکن است در اثر کاهش استروژن بدن ایجاد شود، پیشگیری کنید. اگر دچار یائسگی زودرس شدید، موارد زیر را مدنظر داشته باشید:
- با مصرف مواد غذایی مناسب و مکمل‌ها، استخوان‌هایتان را قوی نگه دارید. با مشورت پزشک ار قرض کلیسم و ویتامین D استفاده نمایید.
- پیاده‌روی و حرکات ورزشی به تقویت استخوان‌های بدن و سلامتی‌تان کمک بسیاری می‌کند. به صورت روزانه این کار را انجام دهید.
- مصرف دخانیات و سیگار را ترک کنید.
دیدگاه کاربران