لخته شدن خون یا انعقاد خون توده خون است که از حالت مایع به حالت ژل یا نیمه جامد تغییر یافته است و یک فرایند مهم است که در هنگام آسیب دیدن رگ خونی، از خونریزی بیش از حد جلوگیری می کند. پلاکت ها (نوعی سلول خون) و پروتئین های موجود در پلاسمای خون (قسمت مایع خون) با هم کار می کنند تا خونریزی را با تشکیل لخته بر اثر آسیب متوقف کنند. به طور معمول ، بدن پس از بهبودی از آسیب ، لخته خون را حل می کند. با این حال ، گاهی اوقات لخته ها در داخل رگ ها بدون آسیب دیدگی شکل می گیرند یا به طور طبیعی حل نمی شوند. این شرایط می تواند خطرناک باشد که نیاز به تشخیص دقیق و درمان مناسب دارد.
فهرست مقالات
انواع لخته شدن خون
سیستم گردش خون ما از عروقی به نام سیاهرگ(ورید) و سرخرگ‌ها(شریان) تشکیل شده است ، که خون را در قسمت های مختلف بدن منتقل می کنند. لخته های خون در سیاهرگ‌ها یا شریان ها می توانند تشکیل شوند. در حالی که هر دو نوع رگ به انتقال خون در بدن کمک می کنند، اما هر یک از آنها عملکرد متفاوتی دارند:
هنگامی که یک لخته خون در شریان رخ می دهد ، به آن لخته شریانی گفته می شود.شریان ها(سرخرگ‌ها) رگ های پرفشار خون هستند که از قلب به سایر نقاط بدن خون دارای اکسیژن و غنی از مواد مغذی را منتقل می کنند. وقتی پزشک فشار خون فرد را اندازه گیری می کند ، نتایج آزمایش نشانگر فشار در شریان های اوست. لخته شدن در شریان ها معمولاً با آترواسکلروز (سخت شدن شریان ها) همراه است، یک پلاک خونی (مواد فیبر مانند یا چربی که رگهای خونی را می‌بندد)با ته نشین شدن داخل رگ را باریک می کنند.
با باریک شدن گذرگاه شریانی، ماهیچه های قوی شریانی همچنان با ورود خون مجبور به عبور آن می شوند و فشار زیاد می تواند باعث ترکیدن پلاک شود. مولکول های منتشر شده در پارگی باعث می شوند بدن بیش از حد واکنش نشان داده و لخته غیرضروری را در شریان ایجاد کند، به طور بالقوه منجر به سکته قلبی یا سکته مغزی می شود. هنگامی که خون رسانی به قلب یا مغز به طور کامل توسط لخته مسدود شود، بخشی از این اندام ها در نتیجه محرومیت از خون و مواد مغذی آن آسیب می‌بینند. این نوع لخته بلافاصله علائم ایجاد می کند و نیاز به درمان اورژانس دارد. علائم لخته شدن شریانی شامل درد شدید، فلج قسمت هایی از بدن یا هر دو است.
لخته خونی که در ورید اتفاق می افتد لخته وریدی نامیده می شود.سیاهرگ‌ها، رگهای کم فشار هستند که خون فاقد اکسیژن را از اندامهای بدن به قلب منتقل می کنند. لخته غیر طبیعی که در یک سیاهرگ ایجاد می شود، ممکن است بازگشت خون به قلب را محدود کرده و با جمع شدن خون باعث درد و تورم شود. این نوع لخته ها ممکن است با گذشت زمان آهسته تر رشد کنند، اما هنوز هم می توانند تهدید کننده زندگی باشند. جدی ترین نوع لخته وریدی ، ترومبوز ورید عمقی نامیده می شود.
ترومبوز ورید عمقی (DVT) نوعی لخته است که در رگ اصلی پا یا به طور معمول در بازوها، لگن یا سایر رگ های بزرگ بدن ایجاد می شود. در بعضی موارد ، لخته ای در سیاهرگ (ورید) ممكن است از مبدأ آن جدا شود و از طریق قلب به ریه ها سفر كند و از جریان خون کافی جلوگیری می كند. به این امر آمبولی ریوی (PE) گفته می شود که می تواند بسیار خطرناک باشد.
با داشتن لخته خون آیا من در معرض خطر هستم؟
فاکتورهای خطر ایجاد لخته سیاهرگی با فاکتورهای مربوط به لخته سرخرگی متفاوت است و افراد لزوماً در معرض خطر ابتلا به یکی از آنها هستند نه هردو. عوامل خطر یا رویدادهای مختلف می توانند لخته شدن غیر طبیعی را ایجاد کنند. با این حال ، هر عامل ممکن است لخته شدن را به روشی متفاوت ایجاد کند.
در سیستم بدن افراد مولکول هایی وجود دارند که به بدن سیگنال می دهند تا بداند چه موقع ، کجا و چگونه سریع لخته تشکیل شود، ژنتیک در واکنش سریع بدن به این سیگنال ها نقش دارد. برخی از عوامل خطر مانند چاقی باعث کند شدن جریان خون در رگ ها می شود ، در حالی که برخی دیگر مانند افزایش سن باعث لخته شدن غیرعادی خون در بدن شوند. حتی برخی از داروهای خاص می توانند بر سرعت لخته شدن خون تأثیر بگذارند.
فاکتور های خطر لخته شدن خون
عوامل زیر خطر ابتلا به لخته خون را افزایش می دهد:
- چاقی
- بارداری
- عدم تحرک (از جمله عدم تحرک طولانی ، سفرهای طولانی با ماشین)
- سیگار کشیدن
- داروهای ضد بارداری خوراکی
- برخی سرطانها
- ضربه
- جراحی های خاصی
- سن (افزایش خطر برای افراد بالای 60 سال)
- سابقه خانوادگی از لخته شدن خون
- بیماریهای التهابی مزمن
- دیابت
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
علائم لخته خون چیست؟
علاوه بر دانستن عوامل خطر، آگاهی از علائم لخته شدن خون نیز بسته به محل قرارگیری لخته متفاوت است:
- قلب : احتمال لخته شدن خون در قلب کم است اما در صورت بروز علائمی مانند سنگینی یا درد در قفسه سینه ، ناراحتی در سایر نواحی فوقانی بدن ، تنگی نفس ، عرق کردن، حالت تهوع، کم تحرکی را به دنبال دارد.
- مغز: لخته خون در مغز که به عنوان سکته مغزی شناخته می شود می تواند به همراه برخی از علائم دیگر از جمله مشکل ناگهانی در صحبت کردن یا دیدن ، سردرد ناگهانی و شدید، ضعف صورت، بازوها یا پاها و سرگیجه شود.
- بازو یا پا : درد ناگهانی یا تدریجی، تورم، حساسیت و احساس گرما.با گسترش تورم درد نیز زیاد می‌شود.
- ریه: درد شدید قفسه سینه، تنگی نفس ، عرق کردن ، تب ، سرفه خون
- شکم: درد شدید شکم، استفراغ، اسهال
* توجه داشته باشید که علائم ذکر شده در بالا برای لخته شدن خون ممکن است به بیماری های دیگری مربوط باشند و صرفا داشتن هرکدام از این علائم نشان دهنده‌ی این بیماری نیست.
لخته های خون چگونه درمان می شوند؟
بسته به موقعیت لخته و سلامتی بدن، لخته های خون متفاوت درمان می شوند. اگر علائمی را تجربه کرده اید و گمان می کنید که لخته خون دارید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. تحقیقات انجام شده درباره چگونگی لخته خون پیشرفت های زیادی را در بهبود، پیشگیری و درمان لخته های خون به دنبال داشته است.برخی از درمانهای فعلی شامل موارد زیر است:
- ضد انعقادها: دارویی که مانع از ایجاد لخته ها می شود
- ترومبولیتیک: دارویی که لخته خون را حل می کند
ترومبولیز با هدایت کاتتر به روش سوند- روشی که در آن یک لوله طولانی به نام سوند، با جراحی به سمت لخته خون هدایت می شود و در آنجا داروهای حل کننده لخته را پخش می‌کند.
ترومبکتومی:جراحی برداشتن لخته خون
در صورت تشخیص لخته وریدی (سیاهرگ)، پزشک ممکن است شما را به یک پزشک متخصص در درمان بیماری های خونی ارجاع دهد. افرادی که به بیماری شریانی مبتلا هستند و در معرض خطر ایجاد لخته در سرخرگهایشان هستند ممکن است چندین پزشک در مراقبت از آنها نقش داشته باشند از جمله یک متخصص قلب، یک متخصص مغز و اعصاب و احتمالاً یک متخصص خون.
برای برخی از بیماران، شرکت در یک کارآزمایی بالینی دسترسی به روشهای درمانی جدید را فراهم می کند.
آیا لخته شدن خون قابل پیشگیری هستند؟
لخته های خون از پیشگیرانه ترین انواع شرایط خون است. روش های مختلفی برای کاهش احتمال ابتلا به لخته خون وجود دارد، مانند کنترل عوامل خطر در صورت امکان. اگر فکر می کنید به دلیل عوامل ژنتیکی یا رفتاری در معرض خطر هستید ، با پزشک خود مشورت کنید. همچنین ، مطمئن شوید که پزشک شما از تمام داروهای مصرفی و هرگونه سابقه خانوادگی اختلالات لخته شدن خون مطلع است.
دیدگاه کاربران