سکته قلبی یا حمله قلبی | بررسی عوامل بروز و علائم و عوارض آن

سکته قلبی یا حمله قلبی (Myocardial infarction)، یکی از بیماری های شایع و خطرناک است که در اثر گرفتگی عروق قلبی و یا قسمت هایی از عضله قلب به علت کاهش جریان خون ایجاد می گردد معمولاً سکته قلبی زمانی رخ می دهد که درون شریان های اصلی قلب لخته ایجاد شده و جریان خون به طور ناگهانی قطع گردد.

اولین نشانه های سکته قلبی که می توان با مشاهده آن از پیامد سکته جلوگیری کرد وجود درد در قفسه سینه و در نواحی قلب است در صورت وجود همچین دردی بهتر است به سرعت با آمبولانس تماس گرفته و به اورژانس منتقل شوید.

همان طور که میدانید قلب ناحیه عضله محسوب شده که وظیفه خونرسانی به تمام اندام ها و اعضای بدن را از طریق شریانهای اصلی خون برعهده دارد. عضلات قلب نیز مانند دیگر عضلات بدن خود نیز به خون رسانی نیاز دارند.

خون رسانی به نقاط مختلف قلب توسط عروق کرونر انجام میشود. در واقع شریان‌های اصلی کولر از شریان های بزرگتری به نام آئورت وارد قلب شده و خون غنی از اکسیژن را وارد قلب میکنند. سپس قلب با انقباض و انبساط خود این اکسیژن را به دیگران اندام‌های بدن منتقل کرده و این کار توسط شریان‌های کوچک تر و مویرگ ها انجام می شود.

حمله قلبی یا سکته قلبی چیست؟

قلب نیز مانند هر اعضای دیگری نیاز به اکسیژن دارد. اکسیژن رسانی به قلب را شریان های کرونری انجام می دهند. قلب دارای سه شریان کرونری است که به صورت شاخه شاخه در عضله قلب پراکنده شده اند. این شریان ها به صورت یک کوچک و دو عدد بزرگتر به قلب وارد می‌شوند.

زمانی که حمله قلبی گرفتگی عضلات قلب رخ میدهد، در واقع یکی از شریان های کرونری دچار انسداد در اثر لخته خون و یا تجمع مواد دیگر شده است. در نتیجه زمانی که ورود جریان خون به عضله قلب ناگهان قطع شود، حمله قلبی یا سکته قلبی رخ داده و باعث آسیب دیدگی بافت های قلب می گردد.

حمله قلبی به نوعی در اثر گرفتگی یک یا چند عروق کرونری اتفاق افتاده و علت علمی آن انسداد عروق در اثر تجمع پلاک در رگ ها است. پلاک نوعی ماده است که از ترکیب چربی، کلسترول و مواد زائد سلولی تشکیل می شود.

زمانی که گرفتگی عروق اتفاق می‌افتد بخش یا قسمتی از قلب تحت تاثیر قرار گرفته و اگر برای مدتی خون به آنها نرسد، بافتهای آن ناحیه دچار آسیب دیدگی شده و می‌میرند. اگر گرفتگی در عروق بزرگ باشد بخش اعظمی از بافتها و اگر گرفتگی در عروق کوچک باشد بخش کمتری از بافت‌ها دچار مردگی میشوند.

اگر این اتفاق بیش از حد طول بکشد به معنای واقعی سلولهای قلب دچار آسیب و مرگ و نهایتاً تپش قلب متوقف می گردد. توجه داشته باشید که اگر بخشی از عضله قلب در اثر گرفتگی عروق مرده اما قلب از تپش نه ایستاده باشد، بعد از چند هفته این سلول های مرده با بافت اسکار جایگزین می شوند. یکی از علائم عوارض این حالت این است که فرد دچار درد شدید در قفسه سینه میشود.

عوارض ناشی از حمله قلبی

همانطور که می دانید حمله قلبی سکته قلبی یک عارضه بسیار خطرناک و تخریب کننده است به گونه ای که بسیاری از افراد ممکن است در اثر حمله قلبی جان خود را از دست بدهد. اما افرادی که دچارم ایست قلبی و مرگ نشده اند، با عوارض شدید آن درگیر خواهند شد. عمده ترین عوارض ناشی از حمله قلبی یا سکته قلبی عبارت است از:

• سکته مغزی در اثر توقف گردش خون.
• با وجود آمدن ضربان های نامنظم در اثر مرگ بخشی از بافت های قلب.
• نارسایی قلبی.
• تشکیل لخته های خون در پاها یا قلب در اثر عدم اکسیژن کافی.
• آنوریسم یا انسداد ضعیف قلب.
• آسیب به اندام های حیاتی مانند کبد و کلیه.
• مرگ در اثر توقف ضربان قلب.

افرادی که بعد از حمله قلبی و از سر گذراندن بحران آن، اچاره عوارض ناشی از سکته نشده و بعد از چند ساعت دردی حس نمی کنند می‌توانند به بهبود کامل بیماری خود امیدوار باشند.

علائم ناشی از سکته قلبی

اولین و رایج ترین علائم سکته قلبی درد و تنگی نفس است اما این عارضه علائم دیگر نیز دارد که در صورت مشاهده آنها باید سریعاً به اورژانس مراجعه کرد. شايعترين علائم سکته قلبی عبارتند از:

• فشار یا سنگینی قفسه سینه.
• درد در قفسه سینه، پشت، فک و سایر قسمت های فوقانی بدن که بیش از چند دقیقه طول می کشد.
• تنگی نفس و تنفس سخت.
• تعریق شدید و گر گرفتگی.
• حالت تهوع و استفراغ.
• استرس و اضطراب.
• سرگیجه و عدم تعادل در راه رفتن.
• ضعف شدید و سردی دست و پا.

این نشانه ها از علائم کلیه سکته قلبی محسوب شده اما همه افراد ممکن است این علائم را تجربه نکنند. رایج ترین علائم بروز حمله قلبی تجربه حس درد است و بسیاری از افراد ممکن است فقط دچار درد ثابت یا متناوب در قفسه سینه خود گردند. البته زنان کمتر دچار درد و کوفتگی در قفس سینه شده و بیشتر احساس سوزش یا درد در بازو، گردن، پشت و یا فک خواهند کرد.

عوامل تاثیرگذار در بروز سکته قلبی

شایعترین علت حمله قلبی در بسیاری از افراد به وجود آمدن لخته خون در شریان ها گزارش شده است. لخته شدن خون ممکن است در یک یا چند شریان اتفاق بیفتد اما زمانی این لخته ها باعث حمله قلبی می شوند که گردش خون دچار اختلال گردد.

همانطور که گفته شد لخت های خون ممکن است در اثر وجود پلاک ها در شریان های خونی ایجاد کردند. این پلاک ها در اثر تجمع چربی کلسترول و سلول های مرده تشکیل شده و عروقی که در آن ها پلاک تشکیل شده باشد تنگ می گردند. در نتیجه سلول های خونی برای عبور از این انسداد دچار افزایش فشار می گردند و همین افزایش فشار در گردش خون باعث ایجاد لخته خونی می شود.

زمانی که لخته ایجاد می شود ممکن است گردش خون را به صورت کامل قطع کند، در نتیجه بخشی از ماهیچه قلب که به آن خون نرسیده است، دچار آسیب شده و بعد از مدتی میمیرد. البته موارد دیگری نیز وجود دارد که باعث به وجود آمدن انسداد در عروق و شریانها می شود. از مهمترین این موارد عبارتند از:

• التهاب عروق کرونر در شرایط نادر.
• لخته شدن خون در نقاط دیگر بدن و حرکت آن به سمت قلب و ایجاد انسداد در کرونرها.
• مصرف کوکائین که می تواند باعث ایجاد اسپاسم در عروق قلب گردد.
• برخی از مشکلات نادر قلب.

چه افرادی ممکن است دچار حمله قلبی شدید شوند؟

به طور کلی افرادی که دارای شرایط زیر باشند به احتمال زیاد دچار حمله قلبی شدیدی خواهند شد. از مهمترین این شرایط میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

افراد دارای فشار خون بالا :

اولین حالتی که در بسیاری از موارد سبب حمله قلبی می گردد، فشار خون بالا است. فشار خون بالا یکی از از شرایطی است که میتواند منجر به حمله قلبی شدید گردد. فشار خون در حالت طبیعی کمتر از ۱۲۰/۸۰ میلی متر جیوه یا به اصطلاح کمتر از ۱۲ است.

هر چه این مقدار افزایش بیشتری داشته باشد، احتمال بروز سکته بالاتر است. زیرا فشار خون بالا باعث آسیب رسیدن به شریان های خونی شده و سرعت تشکیل پلاک را افزایش میدهد.

افراد دارای سطح کلسترول بالا :

افرادی که کلسترول یا چربی خون بالا دارند، خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته قلبی در آنها بسیار بالاست. البته شما میتوانید با رعایت رژیم غذایی یا مصرف داروهای خاص، کلسترول خون را کاهش دهید.

افراد دارای سطح تری گلیسیرید بالا :

افرادی که تری گلیسیرید بالا دارند، به احتمال زیاد ممکن است دچار حمله قلبی شدید گردند. زیراسطح تری گلیسیرید بالا خطر ابتلا به حمله قلبی را افزایش می دهد زیرا ممکن است بخشی از  تری گلیسیرید در شریان های شما باقی بماند و در نهایت به ایجاد پلاک کمک کند.

افراد دارای دیابت و قند خون بالا :

دیابت یک بیماری است که در اثر افزایش سطح قند خون ایجاد می گردد. قند خون بالا می تواند باعث آسیب رسانی به عروق خونی شده و در نهایت موجب انسداد عروق خونی می گردد. در این شرایط احتمال بروز سکته قلبی بسیار بالا خواهد رفت.

افراد دارای چاقی مفرد و چربی خون :

افرادی که دارای اضافه وزن و چاقی مفرط هستند ممکن است دچار چربی خون نیز باشند.در چنین شرایطی احتمال بروز سکته یا حمله قلبی بسیار بالا می رود زیرا چربی خون باعث ایجاد انسداد در شریان های اصلی قلب می شود.

سیگار کشیدن و مصرف دخانیات :

مصرف دخانیات خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته قلبی را افزایش می دهد. همچنین ممکن است سبب بروز سایر بیماری های قلبی و عروقی گردد.

افراد دارای سن بالا:

احتمال بروز سکته قلبی در افراد مسن بسیار بالاست. بر طبق آمار مردان بعد از سن ۴۵ سالگی و زنان بعد از سن ۵۵ سالگی ممکن است دچار حمله قلبی گردند. زیرا با بالا رفتن سن بدن فرسوده تر شده و بیماری های زیادی نیز ایجاد می‌شوند و طبیعتاً قند و چربی خون نیز در این قضیه دخیل هستند.

افراد دارای سابقه خانوادگی :

اگر در گذشت فردی از خانواده شما دچار حمله قلبی شده، ممکن است احتمال ابتلا به حمله قلبی در شما نیز وجود داشته باشد. زیرا ممکن است همان شرایط برای شما نیز اتفاق افتاده و باعث آسیب رسیدن به شما گردد.

تشخیص وقوع سکته قلبی

اولین قدم برای تشخیص سابقه سکته قلبی در یک فرد این است که به صدای قلبت گوش دهید تا بتوانید نارسایی‌های ضربان قلب بعد از سکته قلبی را مشخص کنید. همچنین آزمایش خون نیز می‌تواند برای تشخیص سابقه وقوع سکته قلبی موثر باشد.

زیرا با انجام آزمایش خون میتوان پروتئین هایی که در ارتباط با سکته قلبی هستند را تشخیص داد. نام این پروتئین ها تروپونین است. علاوه بر این چند تست و آزمایش دیگر نیز وجود دارد که می‌توان با انجام آن ها مشخص نمود که فرد دچار حمله قلبی شده است یا خیر.

یکی از این آزمایشات، الکتروکاردیوگرام (EKG) است که برای اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب شما انجام میشود.سایر آزمایش های تشخیصی عبارتند از:

• آزمایش استرس : برای بررسی واکنش قلب شما در شرایط خاص مانند تحرک شدید.
• آنژیوگرافی با کاتریزاسیون شریان : برای بررسی مسائل مربوط به انسداد در شریان ها.
• آزمایش اکوکاردیوگرام : برای شناسایی نقاطی از قلب که به درستی عمل نمی کنند.

درمان گرفتگی عروق پس از سکته قلبی

همان طور که می دانید زمانی که یک فرد دچار حمله شدید قلبی شود باید به طور مستقیم به اورژانس منتقل شده تا درمانهای فوری بر روی او انجام گیرد. یکی از این درمان ها استفاده از آنژیوپلاستی است که میتوان به کمک آن گرفتگی موجود در شریان اصلی قلب را باز کرد.

در این روش درمان ابتدا جراح یک لوله طولانی و نازک به نام کاتر را از طریق قسمتی از شریان به محل انسداد منتقل می کند. سپس با استفاده از یک بالون کوچک متصل به کاتر سعی می‌کند تا انسداد را برطرف کرده و جریان خون در شریان دوباره آغاز گردید. بعد از آن ممکن است که جراح یک لوله کوچکتر به نام استنت را درون شریان وارد کرده و در محل گرفتگی قرار دهد تا مانع از انسداد دوباره شود.

پزشک همچنین می تواند در بعضی موارد از پیوند عروق کرونر قلب (CABG) استفاده کند. در این روش جراح قسمتی از شریان که دچار انسداد شده را بریده و جدا کرده و دو سر دیگر شریان را به یکدیگر پیوند می زنند. استفاده از این روش معمولا چند روز بعد از بروز سکته و بهبود بیمار انجام می شود. در این زمان قلب فرصت دارد تا خود را ترمیم کند.

داروهای لازم برای درمان اثرات سکته قلبی

بعد از بروز سکته قلبی برای بهبود دوباره بیمار پزشک مقداری دارو را تجویز کرده تا بیمار با مصرف آنها بتواند از سکته دوباره پیشگیری نماید. از مهمترین این داروها عبارتند از:

رقیق کننده های خون مانند آسپیرین : این دارو جهت رقیق کردن خون و جلوگیری از ایجاد احساسات دوباره در رگهای خونی استفاده شده و همچنین شدت گردش خون را بهبود می بخشد.

ترومبولیتیک ها : این دارو به منظور حل شدن لخته احتمالی در عروق خونی تجویز میگردد.

داروهای ضد پلاکت : استفاده از داروهای ضد پلاکت مانند کلوپیدوگرل می تواند برای جلوگیری از تشکیل لخته های جدید استفاده شود.

توصیه های مهم جهت جلوگیری از حمله قلبی

اگر شما در گذشته دچار حمله قلبی شده اید و یا شرایطی را دارید که ممکن است در شما حمله قلبی ایجاد کند بهتر است به توصیه های زیر توجه کرده و تغییراتی را در روش زندگی خود اتخاذ کنید تا از بروز حمله قلبی جلوگیری شود

• سيگار نكشيد.
• اگر فشار خون بالا داريد، ان را درمان كنيد.
• غذايي حاوی چربي، كلسترول و نمك كم مصرف کنید.
• به مقدار زیاد ميوه هاي تازه و سبزيجات مصرف کنید.
• ورزش کرده و تحرک داشته باشید.
• وزن خود را در مقدار مناسب نگه داريد.
• اگر ديابت داريد، قند خونتان را كنترل کنید.
• دستورات پزشكتان را در مورد مصرف داروها رعايت نماييد.
• در بازه های زمانی مشخص تست ها و آزمایشات خونی انجام دهید