تومور مغزی نوعی عارضه است که به دلیل رشد غیر طبیعی سلول های مغزی در بافت مغز ایجاد می شود. این عارضه می تواند بسیار خطرناک و مرگ آفرین بوده و باید سریعاً جهت بهبود آن اقدام کرد. همان طور که می دانید مغز شما در پوسته استخوانی جمجمه قرار دارد و یک فضای کاملا بسته است. زمانی که تومور مغزی ایجاد میشود، این تومور فشار زیادی به بافت مغز وارد کرده و باعث ایجاد آسیب در بافت مغز می گردد.
زیرا رشد هر گونه بافت و سلول اضافه در جمجمه می تواند فضای محدود آن را تحریک کرده و باعث از بین رفتن دیگر بافت های موجود در جمجمه شود. تومور مغزی به دو دسته تومور سرطانی یا بدخیم و تومور غیر سرطانی یا خوش خیم تقسیم بندی می شود. همچنین دو نوع اولیه و ثانویه برای تومورها در نظر گرفته شده است.
تومورهای نوع اولیه در مغز ایجاد شده و معمولاً خوش خیم هستند. اما تومورهای ثانویه در خارج از مغز تشکیل شده و هنگامی رخ می دهد که سلولهای سرطانی در اندام دیگری رشد کرده و سپس وارد مغز شود. این سلولهای سرطانی ممکن است ناشی از سرطان ریه یا سرطان پستان و یا سرطان های دیگر باشد. هنگامی که هرکدام از این تومورها در جمجمه رشد کنند می توانند اثرات بسیار شدیدی را در مغز ایجاد نمایند.
فهرست مقالات
معرفی انواع تومورهای مغزی
تومورهای اولیه مغزی
همانطور که گفته شد تومورهای اولیه مغزی در جمجمه و در بافت مغز ایجاد می شود و از راههای مختلفی می‌توانند در مغز گسترش پیدا کنند. از معمول ترین راه هایی که متوانند در گسترش تومورهای اول مغزی تاثیر گذار باشند، میتوان به سلول های مغزی، سلول های عصبی، غده های موجود در اطراف جمجمه و غشای مغزی اشاره کرد که به آن مننژ یا پرده های مغز گفته می شود و اطراف مغز را احاطه کرده است.
تومورهای مغزی به دو نوع خوش خیم یا بدخیم ایجاد می شوند. تومورهای خوش خیم بر سرطانی بوده اما تومورهای بدخیم ناشی از سرطان می باشند و بسیار خطرناک هستند. شایع ترین انواع تومورهای مغزی در بزرگسالان گلیوما، مننژیوما و شوانوما است. هر یک از این تومورها دارای ویژگی ها و شرایط خاص خود هستند. البته انواع دیگر تومور اولیه نیز وجود دارد اما این سه تومور اولیه شایع‌ترین و متداول ترین تومورها محسوب می شود که در زیر به بررسی آنها می پردازیم.
تومور مغزی گلیوما
این نوع تومور مغزی به گونه‌ای است که از سلول های گلیال تشکیل شده و باعث آسیب در این سلولها می شود. به طور کلی سلول های گلیال نقش مهمی در سیستم مدیریت و کنترل مغز دارند. زیرا این سلول ها از ساختار سیستم عصبی مرکزی مغز محافظت و مراقبت می کنند و علاوه بر آن سیستم عصبی مغز را نیز تغذیه کرده و نورون های مرده موجود در مغز را تجزیه نموده و از بین می‌برند. در واقع وظیفه تمیز کردن زباله های سلولی را نیز برعهده دارند. اما این سلول ها علاوه بر تومور گلیوما می توانند دچار دیگر تومورها نیز گردد که در زیر به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد:
- تومور مغزی آستروسیتی یا آستروسیتوما که در بافت مغز ایجاد می شوند.
- تومورهای الیگودندروگلیوما که اغلب در لوب های تمپورال فرونتال مشاهده می گردد.
- تومور مغزی گلیوبلاستوما که در بافت پشتی مغز تشکیل شده و خطرناکترین نوع محسوب میشود.
تومور های مغزی مننژیوما و شوانوما
تومور مغزی مننژیوما به طور معمول در من مننژ ها تشکیل شده و شوانوما نیز در سلولهای شوان و غلاف میلین ایجاد می گردند. خلاف میل این در واقع پوشش است که برای محافظت از اعصاب شما ایجاد شده است. به طور کلی تومورهای مننژیوما و شوانوما بیشتر در افراد مسن و بین افراد ۴۰ تا ۷۰ سال رخ می دهد و به صورت خشک این بروز خواهد کرد.
اما به دلیل موقعیت قرار گیری و وسعت گسترش آنها می‌توانند عوارضی نیز به همراه داشته باشند. معمولاً تومور مننژیوما بیشتر در خانم ها شایع بوده اما تومور شوانوما به طور یکسان در آقایان و خانمها ایجاد میشود و چندان تفاوتی ندارد. دقت داشته باشید که طومار من رژیم ما و شوانوما نادر تومورهای مغزی هستند اما در هنگام بروز میتواند بسیار خطرناک باشد. سایر تومورهای اولیه مغزی نیز وجود دارد که احتمال بروز آنها نسبت به تومورهای گلیوما، مننژیوما و شوانوما کمتر است. اما به هر حال نوعی از تومور محسوب شده و همچنان خطرناک هستند.
از انواع این تومورها نیز می توان موارد زیر عنوان کرد:
- تومور لنفومم، که در سیستم عصبی مرکزی اولیه (CNS) رخ داده و بدخیم است.
- تومور هیپوفیز، که معمولاً خوش خیم هستند.
- تومور مغزی اپندیموما، که معمولاً خوش خیم است.
- تومور غده صنوبری، که می تواند خوش خیم یا بدخیم باشد.
- تومور سلولهای جوانه ای اولیه مغز، که می توانند خوش خیم یا بدخیم باشند.
- تومور کرانیوفارنژیوما، که بیشتر در کودکان رخ می دهد و خوش خیم است. اما می تواند علائم بالینی مانند تغییر دید و بلوغ زودرس را بروز دهد.
تومورهای ثانویه مغزی
تومور های ثانویه مغزی به صورت سرطانی ایجاد میشوند و به طور معمول در یک قسمت از بدن رشد کرده و سپس به سمت مغز گسترش پیدا میکنند. اصطلاحاً به این نوع سرطان ها متاستاز نیز گفته میشود زیرا به مغز منتقل شده و در مغز ثابت می مانند و باعث بروز سرطان مغزی و تومور مغزی می شوند. از انواع تومور های ثانویه مغزی که احتمال بروز آنها بسیار بالاست، می توان به سرطان ریه، سرطان پستان، سرطان کلیه و سرطان پوست اشاره کرد.
به طور کلی تومورهای ثانویه مغز به صورت برخی هم بروز کرده به همین دلیل است که از یک قسمت دیگر به سمت مغز گسترش پیدا میکند و باعث آلوده شدن آن قسمت نیز می گردند.
عوامل موثر در ابتلا به تومور مغزی
عوامل عوامل بسیاری وجود دارد که ممکن است باعث ایجاد تومور مغزی شوند. این عوامل نقش مهمی در بروز تومور مغزی داشته و بسیار خطر آفرین هستند.
سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی می تواند تاثیر مستقیمی بر یک فرد گذاشته و در صورتی که چند نفر از اعضای خانواده دچار تومور مغزی شده اند احتمال بروز این عارضه در شما نیز وجود دارد. به طور کلی حدود ۵ الی ۱۰ درصد از کل سرطان های ژنتیکی و ارثی می‌توانند باعث ایجاد تومور مغزی در یک فرد گردند و بروز این مسئله نادر محسوب می شود. اما خطر رخ دادن آن در خانواده‌های دارای سابقه تومور مغزی همچنان بالاست. پس اگر دارای سابقه خانوادگی تومور مغزی هستید بهتر است از پزشک مراجعه کرده تا مشاوره های ژنتیکی را برای شما انجام دهد.
سن بالا: سن بالا یکی از عواملی است که می تواند منجر به ایجاد تومور مغزی گردد. بر طبق آمار بیشتر افراد مبتلا به تومور مغزی در سنین ۴۰ تا ۷۰ سالگی هستند و احتمال بروز آن در جوانان خیلی کمتر است.
نژاد و قومیت: بر طبق آمار افرادی که نژاد آفریقایی-آمریکایی دارند به احتمال بالا می توانند دچار مننژیوما گردند. علاوه بر آن احتمال بروز تومورهای مغزی در بین قوم قفقاز نیز بسیار بالاست.
مواد شیمیایی: قرار گرفتن طولانی مدت در معرض مواد شیمیایی خطرناک می تواند خطر ابتلا به سرطان مغزی و تومور مغزی را افزایش دهد. بسیاری از این مواد شیمیایی در کارخانه های صنعتی و شیمیایی وجود دارند و فعالیت مداوم و طولانی مدت در این مکان ها بسیار خطرناک است.
تابش اشعه های خطرناک: قرار گرفتن در معرض تابش اشعه های خطرناک مانند اشعه رادیواکتیو و یونیزان میتواند سبب بروز تومور مغزی و سرطان مغزی در افراد گردد. توجه داشته باشین که حتی استفاده زیاد از پرتو درمانی نیز می تواند این عوارض را به همراه داشته باشد. زیرا پرتو درمانی نیز توسط اشعه یونیزان و رادیواکتیو انجام می گیرد. در گذشته نیز حوادثی باعث انتشار اشعه رادیو اکتیو و یونیزان در شهرها شده است که افراد باقیمانده از این حادثه همچنان درگیر تومورها و سرطان های مغزی هستند.
ابتلا به آبله مرغان: شاید عجیب باشد اما بر طبق آمار افرادی که سابقه ابتلا به بیماری آبله مرغان در سنین کم و کودکی را داشته اند، خطر بروز تومور مغزی در ها بسیار کمتر از افرادی است که به این بیماری مبتلا نشده است.
علائم ابتلا به تومور مغزی
زمانی که فرد دچار تومور مغزی می شود، علائم و نشانه‌هایی نیز از آن بروز خواهد کرد که البته بسته به محل و اندازه تومور متفاوت است. برخی از تومورها در بافت های مغز ایجاد شده و باعث آسیب مستقیم به آن می شوند. برخی دیگر نیز تنها باعث ایجاد فشار بر روی بافت ها شده و با رشد تومور، فشار نیز بالاتر می رود و علائم متفاوتی ایجاد می کند.
از بارزترین و قابل ملاحظه ترین علائم و نشانه های تومور مغزی اولیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز سردرد های شدید در هنگام خواب
- بروز سردرد بعد از بیدار شدن از خواب
- افزایش سردردهای خفیف ورزش کردن، عطسه و سرفه
- حالت تهوع و استفراغ
- تاری دید یا دو بینی
- گیجی و عدم تعادل
- تشنج به ویژه در بزرگسالان
- ضعف اندام های صورت و بدن
- تغییر در عملکرد ذهن
- از دست دادن حافظه
- عدم توانایی در نوشتن یا خواندن
- تغییر در حس شنوایی، چشایی یا بویایی
- کاهش هوشیاری و خواب آلودگی یا حتی بیهوشی
- مشکل در بلع غذا و آب
- افتادگی پلک ها و مردمک نابرابر
- حرکات غیرقابل کنترل
- لرزش دست و بدن
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- بی حسی یا سوزن سوزن شدن در یک طرف بدن
اما اگر فرد دچار تومور مغزی ثانویه شده باشد ( مانند تومور هیپوفیز ) میتواند علائم زیر در وی مشاهده گردد:
- ترشح نوک پستان و ریزش بی اختیار شیر در زنان
- عدم قاعدگی و بی‌نظمی دوره در زنان
- ژنیکوماستی یا افزایش بافت سینه در مردان
- بزرگ شدن دست و پا
- حساسیت به گرما یا سرما
- هیرسوتیسم یا افزایش مقدار موهای بدن
- فشار خون پایین
- چاقی مفرد
- تغییر در دید و تاری
راه های تشخیص تومورهای مغزی
راههای زیادی وجود دارد که بتوان تومور مغزی را تشخیص داد. اولین مرحله برای تشخیص یک تومور، بررسی شرایط فیزیکی و تاریخچه پزشکی فرد می باشد که پزشک متخصص انجام می شود. یکی از مواردی که برای سنجش شرایط فیزیکی فرد بررسی می گردد، اعصاب جمجمه است. این کار توسط ابزار های ساده مانند ابزار معاینه چشم و مردمک انجام شده بررسی می شود که آیا چشمهای شما دچار تورم عصب بینایی شده است یا خیر.
همچنین بررسی میشود که مردمک چشم های شما در برابر نور واکنش درست می دهد یا خیر. علاوه بر اینها موارد دیگر نیز مانند قدرت عضلانی، سلامت حافظه، توانایی انجام محاسبات، تست آلزایمر و هماهنگی میان اعضای بدن توسط پزشک بررسی می گردد.
در مرحله بعد برای به دست آوردن نتیجه دقیق تر و انجام معاینات تکمیلی از روش های زیر استفاده می شود:
آزمایش CT اسکن سر: با استفاده از این روش میتوان نتیجه دقیق از سلامت بدن شما و یا عدم وجود تومور به دست آورد. آزمایش سی تی اسکن به وسیله دستگاه پرتو اشعه ایکس انجام شده و به دو روش بدون کنتراست و همراه با کنتراست صورت میگیرید. کنتراست در آزمایش سی تی اسکن با استفاده از رنگ های مخصوصی ثبت شده که به پزشک کمک می کند تا ساختارها و اجزای مغز را با وضوح بیشتری مشاهده کند.
آزمایش MRI سر: با استفاده از MRI سر، پزشک می تواند با احتمال بسیار بالا تومور را در مغز شما تشخیص دهد. در این روش به هیچ عنوان از اشعه استفاده نشده و تنها تصاویر بسیار کلی از ساختار مغز را به دست خواهند آورد.
آنژیوگرافی: برای انجام آنژیوگرافی ابتدا رنگ خاصی را به شریان فرد تزریق کرده تا بتوان تمام شریان های موجود در مغز را بررسی کرد. این تزریق در ناحیه کشاله ران انجام شده و بعد از ورود رنگ به شریان های مغز ازمایش انجام میشود. انجام این آزمایش جهت بررسی خونرسانی به تومور ها صورت گرفته و می تواند در عمل جراحی بسیار مفید باشد.
عکس برداری اشعه X از جمجمه: این کار برای بررسی استخوان های جمجمه سر انجام شده تا بتوان آسیب های ناشی از تومور را مشاهده کرد. زیرا تومورهای مغزی میتواند باعث شکستگی و یا ترک در استخوان های جمجمه شده و تنها با استفاده از اشعه ایکس مشاهده آنها ممکن است. همچنین می توان با استفاده از این عکسبرداری میزان رسوب کلسیم را درون تومور مشاهده کرده و بررسی کرد که آیا سرطان به استخوان های شما منتقل شده است یا خیر.
بیوبسی: این روش نوعی نمونه برداری از تومور مغزی است که بعد از به دست آوردن نمونه پزشک متخصص مغز و اعصاب شروع به بررسی آن میکند. با استفاده از این روش می توان نوع سلول های تومور خوش خیم یا بدخیم را تشخیص داده و همچنین مشخص کرد که آیا سرطان در مغز و بدن شما ایجاد شده است یا خیر.
روش درمان تومور مغزی
برای درمان تومورهای مغزی سرطانی، رایج ترین راه عمل جراحی است. زیرا با استفاده از این کار می توان حداکثر بافت سرطانی را از رده خارج کرده و مانع از آسیب دیدگی قسمت‌های دیگر مغز شد. به طور کلی برخی از تومور ها به گونه ای هستند که بتوان آنها را بدون آسیب رساندن به مغز برداشت کرد. اما برخی دیگر ممکن است در منطقه از مغز باشند که برداشت آن باعث بروز مشکلات جدی می شود برداشت قسمتی از آن نیز میتواند مغز را تحت تاثیر قرار دارد. توجه داشته باشید که انجام جراحی بر روی مغز وابسته به عواملی همچون نوع تومور اندازه تومور در محل رشد تومور و وضعیت جسمانی فرد است.
به طور مثال تومورهای خوش خیم بالینی را با جراحی میتوان برداشت و همچنین تومورهای سرطانی اولیه را نیز با استفاده از این روش درمان کرد. البته میتوان همراه با جراحی از پرتودرمانی و شیمی درمانی نیز استفاده کرده و موفقیت در درمان را بسیار بالا برد. بعد از جراحی نیز میتوان از فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی جهت بهبود سریعتر مغز استفاده کرد.
از شایع ترین خطرات جراحی مغز نیز میتوان به عفونت و خونریزی اشاره نمود.
دیدگاه کاربران