پوسیدگی دندان در کودکان : علل و روش های درمانی

گرچه امروزه روش‌های مؤثر برای پیشگیری از پوسیدگی دندان شناخته‌شده است ولی هنوز کودکان از پوسیدگی‌های پیشرفته رنج می‌برند و گسترش روزافزون پوسیدگی در سراسر کشور وجود دارد.

مطالعات آماری نشان می دهد که شیوع پوسیدگی دندان شیری کودکان ایران ۶۲.۸ درصد و شیوع پوسیدگی دندان دائمی ۷۸.۶ درصد است.این آمار نشان می دهد شیوع پوسیدگی کودکان در کشور بسیار بالاست، چنین وضعیتی، شرایط نگران‌کننده‌ای را از نظر ایجاد پوسیدگی‌های دندانی در بزرگسالی هشدار می‌دهد و همچنین هزینه‌های گزاف ترمیمی دندان را  هم به بخش بهداشت و درمان کشور و همچنین خانواده ها تحمیل خواهد کرد.

بیشتر اوقات والدین وقتی به دندان‌پزشک متخصص کودکان مراجعه می‌کنند که کودک درد دندان شدیدی دارد و یا نشانه هایی از آبسه و مراحل پیشرفته پوسیدگی دندان دیده می شود. و در بیشتر مواقع  با معاینه دندان‌های این کودکان توسط پزشک متخصص مشاهده می‌گردد که تعداد دندان‌های پوسیده بیشتر از یکی است بوده و به‌زودی سایر دندان‌های کودک هم  نیز دچار درد و آبسه خواهد شد.پوسیدگی دندان کودک نه مثل سرماخوردگی خودبه‌خود خوب می‌شود و نه مانند عفونت گوش با یک دوره ساده آنتی‌بیوتیک درمان می‌گردد.

پوسیدگی دندان، یکی از رایج ترین بیماری های عفونی مزمن در کودکان به حساب می‌آید. به این خرابی، پوسیدگی دندان شیشه شیری در کودکان هم گفته می شود. امروزه سلامت عمومی بسیاری از کودکان ما به علت وجود پوسیدگی دندانی فعال و کنترل نشده، در معرض خطر است.

پوسیدگی دندان چگونه اتفاق می افتد؟

هنگامی که دندان بارها در معرض اسید قرار بگیرد، برای مثال در مصرف نوشیدنی‌ها و مواد غذایی حاوی قند و نشاسته زیاده‌روی شود، مینای دندان دائماً مواد معدنی را در چرخه‌های مکرر حملات اسیدی از دست می‌دهد. لکه سفیدی در محل از بین رفتن مواد معدنی ایجاد می‌شود که نشانه اولیه پوسیدگی است.

پوسیدگی دندان را می‌توان در این مرحله متوقف یا معکوس کرد. مینای دندان می‌تواند خود را با استفاده از مواد معدنی موجود در بزاق دهان و فلوراید گرفته شده از خمیر دندان یا منابع دیگر ترمیم می کند.

اما اگر پوسیدگی ادامه یابد، مواد معدنی بیشتری از بین می‌رود و مینا به مرور زمان ضعیف و تخریب می‌شود. در این حالت آسیبی دائمی ایجاد می‌شود که دندانپزشک باید دندان سیاه شده را با پر کردن دندان ترمیم کند.

پوسیدگی دندان های شیری

دندان های شیری خیلی مهم هستند؛ اگر بعضی این دندان ها زودتر از موعد بیفتند، دندان های دیگر جای آن ها را می گیرند و این مسئله باعث می شود جایی برای رشد دندان های اصلی باقی نماند. همچنین اگر از پوسیدگی دندان های شیری جلوگیری نکنید، ممکن است مجبور شوید هزینه زیادی برای درمان آن بدهید. علاوه بر آن، کودک درد زیادی می کشد و حتی شاید این خرابی دندان باعث عفونت های خطرناک شود. دندانهای شیری از سن ۶ ماهگی شروع به رویش کرده و تا ۲ سالگی کامل می‎شوند. مدت عمر این دندانها تا انتهای دوره کودکی یعنی حدود ١٢-١٠ سالگی می‎باشد.

البته ممکن است در برخی از افرد بیشتر از این مدت در دهان باقی بمانند. حال گاهی این دندانها زودتر از موعد مقرر خراب می‎شوند.

برای مثال کودکی که تنها ۴ سال سن دارد و دندانهای او خراب شده اند، به پوسیدگی زودرس مبتلا شده است. پوسیدگی زودرس دوران کودکی به وجود هر سطح پوسیده پرشده یا از دست رفته در دندانهای شیری کودک ۶ سال یا کوچکتر اطلاق می شود.

مراقبت از دندان باید از همان سنین نوزادی انجام شود زیرا احتمال پوسیدگی دندان از همان ابتدای درآمدن اولین دندان هم وجود دارد. با مطالعه مطالب زیر که از آکادمی پزشکی اطفال آمریکا گرفته شده، درمورد نشانه های پوسیدگی دندان، علل ایجاد پوسیدگی و نحوه جلوگیری از آن اطلاعاتی به دست می‌آورید تا بتوانید به کمک آن ها از دندان های فرزندانتان مراقبت کنید.

بیشتر بخوانید : مشکلات بهداشت دهان و دندان در کودکان

عوامل پوسیدگی دندان های کودکان چیست؟

قطره آهن و مکمل ها

بسیاری از والدین تصور می‎کنند قطره آهن و مکمل‏ها‎ی مولتی ویتامین موجب پوسیدگی زودرس دندانهای کودکان می‎شود. در حالی که این داروها تنها رنگ دندان را تغییر می‎دهند و هیچ تاثیری بر پوسیدگی دندان ندارند. برای جلوگیری از این مشکل،وقتی به کودک خود قطره می دهید،سعی کنید،از برخورد قطره با دندان های کودک جلوگیری کند و قطره را به انتهای دهان کودک بچکانید.

رعایت نکردن بهداشت

برنامه تغذیه‌ نا‌مناسب خردسالان و زیاده روی در استفاده از نوشیدنی‌های شیرین باعث پوسیدگی دندان می شود،بخصوص اگر به طور  مکرر از  شیشه شیر در طول روز یا به خصوص شب برای کودک استفاده کنید. اگر نوزاد یا كودكی كه دندان‌های جلویی او رویش پیدا كرده است، عادت كند كه به طور مرتب شیشه پستانكی محتوی شیرخشك، شیرگاو یا آبمیوه‌های شیرین در دهان داشته باشد و گاهی به شیشه‌اش مكی بزند و مقداری از مایع داخل آن را روی دندان‌ها و به دنبال آن دهانش بفرستد درواقع شرایط بسیار خوبی را برای شروع پوسیدگی‌ در دندان‌های جلویی‌اش فراهم كرده چون یك ماده پوسیدگی‌زا را به مدت طولانی در دسترس باكتری‌های دهانش قرار می‌دهد. مكیدن عادتی و مداوم شیر و یا آبمیوه‌های شیرین از شیشه، ممكن است نوعی پوسیدگی را در دندان‌های بچه‌ها ایجاد بكند كه به “پوسیدگی‌های شیشه شیر” معروف است.

عادت های غذایی نامناسب مادر

مصرف برخی داروها در مادر که از طریق شیر بر روی دندانهای کودک تاثیر مخرب بر جای می گذارد. این موارد موجب پوسیدگی‏ها‎ی جزئی در دندان کودک می‎شود و زمانی که والدین به آنها بی توجه باشند یا از بردن کودک به نزد متخصص دندانپزشکی کودکان خودداری کنند پوسیدگی پیشرفت کرده و منجر به درگیری عصب دندان شده و در صورت عدم درمان در نهایت آبسه دندان شیری اتفاق می افتد که در برخی موارد درمانی جز کشیدن دندان ندارد.

كاهش جريان بزاق حين  خواب

شب تا صبح ترشح بزاق بسیار کم بوده وقتی شیر دور تا دور دندان‌ها را فرا می‌گیرد باعث ایجاد پوسیدگی‌های وسیع و سریع پیش‌رونده در تمام سطوح دندانی و اغلب دندان‌ها در سنین کم می‌شود.

این مدل پوسیدگی‌ها اغلب سریع پیشرفت کرده از مینا و عاج عبور کرده و عصب دندان را درگیر می‌کنند و باعث ایجاد درد دندان می‌شوند و در صورت عدم درمان به موقع احتمال ایجاد عفونت دندانی و آبسه و دردهای شدید وجود دارد. کاهش جریان بزاق خردسال در حین خواب که در صورت عدم کاربرد مسواک  قبل از خواب توسط والدین و همچنین خوردن شیر از مادر یا با شیشه توسط نوزاد پوسیدگی رخ خواهد داد.

بهترین درمان پوسیدگی دندان در کودکان

دندان‌های شیری به دلیل این که موقتی هستند به اندازه دندان‌های دائمی به آنها اهمیت داده نمی‌شود. ممکن است دندان‌های کودکان در سنین پایین به دلایل مختلف دچار پوسیدگی شوند. این پوسیدگی‌ها ممکن است موجب تخریب ساختار دندان و همچنین ایجاد درد شود. پوسیدگی دندان در کودکان تغذیه آنها را دچار مشکل می‌کند. البته در ظاهر و تکلم کودک نیز بی تأثیر نخواهد بود.

این پوسیدگی‌ها ممکن است از سنین خیلی پایین آغاز شود که همین مسئله مشکلاتی را هم برای کودک و هم برای دندانپزشک و والدین فراهم خواهد کرد. ترمیم این دندان‌ها برای دندانپزشک معضل محسوب می‌شود. به این پوسیدگی که به طور معمول به صورت ضایعه‌ای حفره دار یا بی حفره در دهان کودکان زیر 6 سال اتفاق می‌افتد، پوسیدگی‌های زودرس دوران کودکی گفته می‌شود. مکانیسم پوسیدگی دندان‌ها یکسان است و وجود مواد قندی موجب تغذیه باکتری‌های پوسیدگی ‌زا می‌شود که با تولید اسید به پوسیدگی دندان‌ها منجر خواهد شد. این پوسیدگی‌ها به علت‌های مختلف ایجاد می‌شود.

مهم‌ترین مسئله برای پیشگیری و درمان پوسیدگی‌های دندان‌ها در کودکان، مراجعه منظم به دندانپزشک است. بهتر است این دندانپزشک متخصص کودکان باشد. شش ماه پس از رشد دندان‌های شیری در دهان کودک، باید این مراجعات آغاز شود.  

تمام نوزادان هنگام مراجعه به دندانپزشکی از 6 ماهگی تا 5 سالگی از لاک فلوراید استفاده دوره ای خواهند داشت.همچنین کودکان در اوایل 6 ماهگی باید به دندان پزشکی ارجاع داده شوند.

 تمامی کودکان در سال های اولیه زندگی خود باید هر زمان که امکانش فراهم بود معاینه دقیق دندانی و مراقبت منظم از دندان و دهان خود داشته باشند.

 والدین باید میزان مصرف میان وعده های شیرین را به دو وعده در روز ( با در نظر گرفتن غذاها و آبمیوه های سالم ) محدود کنند زیرا قند موجود در آن ها سبب پوسیدگی دندان کودک خواهد شد.

 والدین باید به محض رویش اولین دندان کودک ، دندان های او را با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنند.

وقتی که کودک خوراکی می خورد، محیط دهان او اسیدی می شود و اگر این خوردن خوراکی مرتب و به فواصل کم صورت گیرد، محیط دهان او در طول روز با حمله اسیدی مواجه است و فرصتی برای پاکسازی پیدا نمی کند، بنابراین دندان هایی که در این محیط اسیدی هستند به شدت در معرض تخریب قرار می گیرند.

برخی مادران تصور می کنند که خوردن توت خشک و انجیر و کشمش بهتر از شکلات است و کمتر به سلامت دندان ها آسیب می رساند، اما واقعیت این است که این مواد به علت خاصیت چسبندگی زیاد می توانند مدت زیادی روی دندان ها باقی بمانند و به دندان ها آسیب برسانند. پس انتخاب ماده ی قندی که سریعتر از دهان پاک می شود نیز، راهی مناسب در کاهش پوسیدگی دندان های شیری است.