کم خونی نوعی عارضه خونی است که در اثر کمبود هموگلوبین در خون ایجاد می شود. هموگلوبین نوعی پروتئین متصل به گلبول های قرمز خون است که برای حمل اکسیژن و دی اکسید کربن به آنها کمک می کند.
با استفاده از این پروتئین گلبول ها می توانند اکسیژن را به تمام اندام ها منتقل کرده و دی اکسید کربن را به ریه ها برساند.انواع مختلفی از کم‌خونی ها وجود دارد که هر فردی ممکن است به آنها دچار شود. از رایج ترین نوع کم خونی ها می توان به موارد زیر اشاره کرد.
فهرست مقالات
انواع مختلف کم خونی
کم خونی ناشی از فقر آهن (IDA)
کم خونی در اثر فقر آهن از شایع ترین نوع این بیماری محسوب میشود. در واقع این بیماری زمانی بروز میکند که مقدار آهن در بدن کاهش پیدا کرده باشد. با کاهش سطح آهن بدن نمی تواند هموگلوبین تولید کند در نتیجه گلبول های جدید نیز تولید نمی شوند.
کاهش سطح آهن بدن در اثر عوامل زیادی همچون خونریزی های شدید، قاعدگی طولانی و سنگین، زخم های داخلی، پولیپ های روده یا سرطان روده بروز میکند. داشتن رژیم غذایی فاقد آهن کافی نیز می تواند منجر به بروز کم خونی گردد.
در دوران بارداری نیز عدم مصرف آهن کافی برای مادر و جنین می تواند موجب به کم خونی شدید شود. برای بدست آوردن آهن می توان از مواد غذایی مانند موارد زیر استفاده نمود.
- گوشت گاو،
- صدف‌های خوراکی،
- اسفناج،
- عدس،
- سیب زمینی کباب شده با پوست
- تخمه گل آفتابگردان
کم خونی مگالوبلاستیک یا فقر ویتامین
این نوع کم خونی در اثر کمبود فولیک اسید یا ویتامینB-12 در بدن ایجاد میگردد. این ویتامین به بدن در سال نگهداشتن خون و سیستم عصبی کمک می کند. با کمبود این ویتامین بدن گلبول های قرمز تولید می کند که سلامت کافی ندارند در نتیجه نمی تواند اکسیژن را به خوبی حمل کنند.
قرص های حاوی مکمل فولیک اسید میتوانند برای بهبود و جبران این ویتامین کمک کنند. همچنین می‌توان با مصرف دانه ها، مرکبات و آب میوه ها، سبوس گندم و سایر غلات، سبزیجات برگ پهن و سبز تیره، گوشت طیور، صدف و کبد به دست آورد.
در صورتی که نتوان علت کم خونی در اثر کمبود ویتامین ب ۱۲ به موقع تشخیص داد، بدن به حالت ای به نام کم خونی وخیم دچار می شود. این حالت نوعی بیماری خود ایمنی در بدن محسوب می شود. در نتیجه به بدن دچار کرختی و بی حسی در دست و پاها، از دست دادن حافظه، مشکلات در بینایی و عدم تعادل در راه رفتن میشود. برای درمان این بیماری از طریق این کار مصرف مواد غذایی و داروهای حاوی ویتامین ب ۱۲ می باشد.
بیماری های نهفته
بیماری های خاصی وجود دارد که می تواند به توانایی بدن برای تولید گلبول های قرمز آسیب برساند. به طور مثال افرادی که دچار بیماریهای کلیوی هستند و دیالیز انجام می دهند میتوانند دچار کم‌خونی نیز گردند.
بدن این بیماران به دلیل انجام دیالیز گیاهان را از دست می دهد همچنین کلیه ها به دلیل عدم تصفیه درست خون میتوانند باعث کاهش آهن در بدن می گردد.
بیماریهای خونی ارثی
بیماری های کم خونی نیز می تواند مانند سایر بیماری ها به صورت ارثی منتقل گردد. اگر در خانواده سابقه بیماری خونی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد دیگر نیز افزایش می‌یابد.
یکی از مواردی که می‌تواند به طور ارثی باعث ایجاد کم خونی شود، تولید گلبول های داسی شکل در بدن می باشد. اینو گلبول ها بر خلاف گلبول های قرمز عادی، دارای لبه های خمیده و به شبیه به داس می باشند.
با حرکت این نوع سلول ها در رگ های خونی، لبه های خمیده به دیواره رگ‌ها گیر کرده و می تواند منجر به آسیب داخلی گردد. همچنین مانع از حرکت سریع گلبول های معمولی در رگ ها می شود. بدن خود به طور طبیعی این الگوها را از بین می‌برد اما نمی تواند اثرات کافی این کار را انجام دهد.
بیماری تالاسمی
این بیماری نیز نوعی بیماری ارثی محسوب شده و به کودک انتقال پیدا میکند. تالاسمی زمانی بروز میکند که بدن ژن‌های ویژه‌ای را از دست می‌دهد و یا ژن های غیر طبیعی مختلف از والدین به کودک ارث می‌رسد. این ژن ها در نحوه تولید هموگلوبین تاثیر منفی می‌گذارند.
کم خونی آپلاستیک
اینو کم خونی نوع نادری از کم خونی محسوب می شوند و زمانی بروز می کند که بدن قادر به تولید گلبول های قرمز به مقدار کافی نباشد. در این حالت بدن نمی تواند به اندازه کافی گلبول های سفید نیز تولید کند. در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌ها و عفونت‌ها و خونریزی های غیر قابل توقف بالا میرود.
از جمله مهم ترین علت های بروز این حالت عبارتند از:
- روش‌های درمان سرطان مانند پرتو درمانی و شیمی درمانی.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی مانند مواد موجود در برخی حشره کش ها، رنگ و پاک کننده ها و شوینده های خانگی.
- برخی داروها مانند داروهای مخصوص درمان روماتیسم مفصلی.
- بیماریهای خود ایمنی مانند لوپوس.
- عفونتهای ویروسی که بر تراکم استخوانی تاثیر می‌گذارد.
برای درمان این بیماری بهترین راه تعویض خون، مصرف دارو و یا پیوند مغز استخوان می باشد. البته ابتلا و درمان کم خونی نیاز به زمان کافی دارد. در زمان ابتلا به این بیماری ممکن است در ابتدا هیچ علائمی بروز نکند و یا بسیار خفیف باشند.
اما با پیشرفت این بیماری بسیاری همچون خستگی، ضعف، عدم توانایی در کار و تحصیل، کاهش دمای بدن، پریدگی رنگ پوست، ضربان قلب سریع، کوتاهی تنفس‌ها، درد سینه، سرگیجه، تحریک پذیری، کرخی و سردی دست‌ها و پاها و سردرد نمایان میشود.
برای تشخیص بیماری کم خونی کافی است یک نوع آزمایش خون انجام شود. در صورت وجود تشخیص کم خونی، برای پی بردن به نوع آن باید آزمایش دیگری نیز انجام دهد. بعد از تشخیص نوع آن می‌توان روش درمان را تعیین کرد.
پیشگیری از بروز کم خونی
روش های مختلفی برای جلوگیری از بروز کم خونی وجود دارد. ازمهم ترین این روش ها می توان موارد زیر را عنوان کرد:
1- مصرف غذاهای حاوی آهن زیاد از جمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، میوه های خشک شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج، کلم و یا غلات حاوی آهن غنی شده.
2- مصرف مواد خوراکی که جذب آهن را در بدن افزایش می‌دهد. مانند آب پرتغال، توت فرنگی، کلم و یا سایر میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین C.
3- خودداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده‌های غذایی. زیرا که این نوشیدنی‌ها جذب آهن در بدن را دشوار میکند.
4- مصرف کم مواد حاوی کلسیم و قرص کلسیم. زیرا ماده کلسیم جذب آهن را در بدن مشکل میکند.
5- مصرف کافی فولیک اسید و ویتامین B-12 در رژیم غذایی
6- مصرف قرص های مکمل آهن همراه با مشورت و تحت نظر پزشک. این قرص‌ها در دو نوع فروس و فریک ارایه می‌شوند. جذب فروس در بدن بهتر صورت می‌گیرد اما اثرات جانبی مانند تهوع، استفراغ و اسهال در پی دارد با این حال این اثرات جانبی را می‌توان با کمک برخی اقدامات کاهش داد،.
7- انجام آزمایشات و تست های کم خونی در دوره های معین. زنانی که باردار نبوده اما در سن بارداری قرار دارند باید هر ۲ یا ۵ سال یکبار آزمایش کم خونی انجام دهند. این کار حتی در افراد سالم و نوجوانی باید انجام شود
دیدگاه کاربران