خونریزی معده و دستگاه گوارش ، بررسی عوامل و نشانه ها و راه های درمان

خونریزی معده نوعی عارضه اکتسابی است که در بخش های مختلفی از دستگاه گوارشی احتمال وقوع آن وجود دارد. خون ریزی معده یک بیماری نیست، بلکه یک مشکل بالینی است که نشان از وقوع یک بیماری بزرگ تر را میدهد.

در صورت گسترش و وخیم شدن خونریزی می‌تواند منجر به مرگ و میر در افراد شده و در شرایط خواستن نیاز به بستری و مراقبت دارد. اما با استفاده از تکنیک ها و درمان های تخصصی جدید میزان مرگ و میر این عارضه بسیار کاهش یافته و می‌توان آن را تا حدودی برطرف کرد.

بسیاری از موارد خونریزی در سیستم گوارشی، در صورت خفیف بودن بعد از مدت زمانی برطرف می شود اما در صورتی که این خونریزی نیاز به درمان پزشکی داشته باشد باید حتماً به آن رسیدگی کرد. با توجه به محل خونریزی در دستگاه گوارشی و معده می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد.

• خونریزی هایی که در قسمت اثنی عشر و بالاتر رخ می دهد، به عنوان خونریزی های فوقانی دستگاه گوارش شناخته می شوند.
• خونریزی هایی که در قسمت های بعد از اثنی عشر و در پایین تر از آن رخ می‌دهد نیز به عنوان خونریزی تحتانی شناخته می شود.

به طور کلی هر فرد در طول زندگی ممکن است دچار خونریزی معده و دستگاه گوارشی گردد. در واقع این عارضه یکی از شایع‌ترین اختلالات دستگاه گوارشی محسوب شده و از شایع ترین نشانه های آن می توان به استفراغ خونی، وجود خون در مدفوع و مدفوع سیاه رنگ اشاره نمود.

با تشخیص دقیق علت بیماری و محل وقوع خونریزی میتوان تا حدودی از شدت آن جلوگیری کرده و به وسیله درمان های تخصصی این عارضه را برطرف کرد. شاید فکر کنید که خونریزی معده چندان جدی نباشد، اما پزشک برای درمان و بهبود آن نیاز دارد تا منبع و منشا آن را مشخص کند.

دستگاه گوارش شامل مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ، راست روده و مقعد است و خونریزی ممکن است در هر یک از اعضای دستگاه گوارش رخ داده باشد. به طور مثال وجود زخم بر روی پوشش معده یا التهاب روده بزرگ و یا التهاب مری هرکدام منشا و علت خاص خود را دارند و نمی‌توان یک درمان را برای همه آنها استفاده کرد.

عوامل ایجاد کننده خونریزی معده

همانطور که گفته شدخونریزی در دستگاه گوارشی به دو بخش فوقانی و تحتانی تقسیم می شود. شایع ترین علت خونریزی معده و قسمت فوقانی دستگاه گوارش،وجود زخم در معده یا در قسمت دوازدهه است. اما علل اصلی خونریزی قسمت فوقانی دستگاه گوارشی عبارتند از:

• زخم معده.
• گاستریت (خونریزی در معده).
• التهاب مری.
• سرطان.
• التهاب پوشش دستگاه گوارش ناشی از مواد خوراکی.

شایع ترین علل ایجاد خونریزی قسمت تحتانی دستگاه گوارشی عبارتند از:

• بیماری دیورتیکولیت (التهاب دیواره روده).
• سرطان های دستگاه گوارش.
• بیماری روده التهابی (IBD، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو).
• اسهال عفونی.
• پولیپ ها.
• بواسیر.
• شقاق مقعد.

میزان خونریزی در اثر هر کدام از این عوامل می‌تواند بسیار کم و یا بسیار زیاد باشد و از اولین نشانه های آنها وجود خون در استفراغ یا مدفوع و یا سیاه شدن مدفوع است.

علائم خونریزی معده و دستگاه گوارشی

علائم نشانه های خونریزی معده و دستگاه گوارشی وابسته به شدت و منبع خونریزی است. در صورتی که خونریزی خفیف و جزئی باشد این نشانه ها ممکن است حتی دیده نشود و فرد تنها به صورت نا چیزی وجود خون در مدفوع را مشاهده کند.

بسیاری از بیماران حتی ممکن است متوجه خونریزی معده خود نشوند اما می توان با استفاده از تست hemoccult ( تست خون در مدفوع ) وجود خونریزی را مشخص کرد. در موارد شدیدتر خونریزی و در صورتی که عارضه به شکل حاد وجود داشته باشد، علائم ایجاد شده ممکن است بسیار شبیه به علائم کم خونی دیده شود.

این علائم عبارت است از ضعف، رنگ پریدگی، سرگیجه، تنگی نفس و … . در موارد خیلی شدید نیز احتمال وقوع استفراغ خونی و یا اسهال خونی بسیار بالا خواهد بود.

البته با توجه به منبع خونریزی و قسمتی که دچار خونریزی شده است، رنگ خون رویت شده در مدفوع می تواند متفاوت باشد. در برخی اوقات رنگ خون ممکن است قرمز روشن و یا سیاه و قیر مانند دیده شود که بسته به محل خونریزی متغیر است.

وجود خون به رنگ قرمز روشن می تواند احتمال خونریزی در قسمت تحتانی معده و دستگاه گوارشی را خبر دهد. حتی ممکن است خونریزی طرح‌ها در روده بزرگ اتفاق افتاده و دلیل آن نیز هموروئید باشد. اما وجود خون به رنگ سیاه و یا غیر مانند میتواند احتمال خونریزی در قسمت فوقانی معده و دستگاه گوارش را خبر داده و بیشترین احتمال خونریزی ممکن است در روده کوچک یا راست روده باشد.

البته الان های دیگر نظیر مصرف آهن و مصرف بیسموت نیز می تواند باعث سیاه شدن مدفوع گردد. در این صورت جای نگرانی نیست و خونریزی در معده و دستگاه گوارش رخ نداده است.

اما توجه داشته باشید که هرگز نباید خونریزی معده را نادیده گرفتهو دلایل و عوامل بسیاری ممکن است باعث وجود خون در مدفوع شود. به همین دلیل توصیه می شود که با مشاهده خون،حتماً به مطب پزشک مراجعه کرده و موضوع را پیگیری نمایید.

راه های تشخیص

برای تشخیص علت اصلی خونریزی معده و دستگاه گوارشی ابتدا باید به مطب پزشک مراجعه کرده و سابقه خود را در اختیار پزشک قرار دهید. پزشک با انجام معاینات اولیه و بررسی علائم و سابقه پزشکی می تواند تا حدودی علت بروز این عارضه را تشخیص دهد.

اما برای تشخیص دقیق تر می توان از نمونه گیری مدفوع استفاده کرده و برای بررسی خون موجود در آن و سایر علت‌های بروز خونریزی آزمایشاتی بر روی بیمار انجام داد. از جمله آزمایشات رایج برای تشخیص علت خونریزی می توان موارد زیر را عنوان کرد:

آزمایش آندوسکوپی :

این آزمایش یکی از معمول ترین و رایج ترین نوع آزمایشاتی است که جهت تشخیص علت خونریزی در معده و دستگاه گوارشی بر روی بیمار انجام می شود. در این روش با استفاده از یک دوربین کوچک درون معده و دستگاه گوارش را مشاهده میکنند.

این دوربین در بالای یک لوله بسیار طولانی شود انعطاف‌پذیر به نام لوله آندوسکوپی قرار گرفته و سپس از طریق دهان به دستگاه گوارشی فوقانی وارد می شود. با استفاده از این دوربین می‌توان درون دستگاه گوارش و معده را مشاهده کرده و به طور قطعی منبع خونریزی را پیدا کرد.

آزمایش انتروسکوپی :

آزمایش انتروسکوپی یکی دیگر از انواع آزمایشات رایج جهت بررسی خونریزی دستگاه گوارش و معده است که به وسیله آن می توان قسمت فوقانی معده را بررسی نمود. پزشک با استفاده از آزمایش انتروسموپی (Enteroscopy) می‌تواند عوامل خونریزی معده که توسط آزمایش آندوسکوپی قابل رویت نبوده را مشخص نماید.

در این روش از یک بالن متصل به لوله استفاده شده که به وسیله باد کردن آن پزشک می تواند قسمتی از روده را باز ترک کرده و داخل آن را به وسیله دوربین موجود در سر لوله مشاهده نمایید. این روش نیز بسیار شبیه به روش اندوسکوپی بوده و تنها تفاوت آنها، وجود بالن و امکان مشاهده دهانه روده است.

آزمایش کولونوسکوپی :

آزمایش کولونوسکوپی یکی دیگر از روشهایی است که پزشک می تواند با استفاده از آن در قسمت تحتانی دستگاه گوارش را بررسی کرده و علت خونریزی را مشخص نماید. در این آزمایش نیز از یک لوله کوچک و انعطاف پذیر و دوربین متصل به سر آن استفاده شده و می توان با استفاده از آن راست روده و بخش عمده‌ای از روده کوچک را مشاهده کرد. از طریق این لوله هوا نیز به داخل روده انتقال پیدا کرده تا بتواند دید پزشکی را بهتر کند.

آزمایش بیوپسی :

آزمایش بیوپسی یکی دیگر از روش های تست خونریزی معده است که با استفاده از نمونه برداری از بافت داخلی معده یا هر قسمت دیگر از دستگاه گوارشی که دچار خونریزی شده می‌توان علت این عارضه را مشخص نمود.

این آزمایش اغلب همگامی انجام می شود که پزشک حس کند فرد دچار سرطان معده شده و یا التهاب و کیست در معده و یا دستگاه گوارش ایجاد گردیده است.

آزمایش اشعه ایکس :

یکی دیگر از روش‌های مشخص کردن علت خونریزی معده و دستگاه گوارشی، استفاده از آزمایش اشعه ایکس است. در این روش ابتدا یک مایع رادیواکتیو بیزار درایوهای شما تزریق شده و سپس با استفاده از اشعه ایکس این مایع را ردیابی می کنند تا بتوانند محل دقیق خونریزی و علت خونریزی را مشخص نمایند.

درمان خون ریزی معده

راه های درمان و روش های استفاده شده برای برطرف کردن عارضه خونریزی بستگی به این دارد کهخونریزی در چه قسمتی از معده و یا دستگاه گوارش ایجاد شده است و مشکل از کجاست. به طور مثال اگر دستگاه گوارشی فوقانی شما دچار خونریزی شده باشد،ممکن است پزشک بتواند با تزریق دارو به محل خونریزی به طور مستقیم و با استفاده از روش آندوسکوپی درمان را انجام دهد.

همچنین می توان از روش لیزر درمانی برای درمان ناحیه ای که دچار خونریزی شده نیز استفاده نمود. گاهی اوقات نیز ممکن است شما به عمل جراحی نیاز داشته باشید. در صورتی که خونریزی معده و دستگاه گوارش شدید باشد، فرزند بیمار حتما باید بستری شده و مورد بررسی قرار داده شود.

در صورتی که خونریزی ادامه پیدا کرده و متوقف نشود، از تمام تکنیک های ذکر شده در بالا استفاده شده و در نهایت در صورت عدم بهبود از جراحی مستقیم استفاده میشود.

نتیجه درمان

توجه داشته باشید که درمان و رفع عارضه خونریزی معده و دستگاه گوارشی با استفاده از روش های مختلفی قابل انجام است و در بسیاری از موارد درمان به طور کامل انجام میگیرد. اما نتیجه درمان در بسیاری از خونریزی های گوارشی تا حد زیادی بسته به عوامل متعددی از جمله موارد زیر دارد:

• علت و محل خونریزی.
• میزان خونریزی.
• مشکلات و شرایط سلامت جسمانی.
• رعایت رژیم غذایی مناسب و مصرف داروهای تجویز شده.
• مراجعه به پزشک به طور منظم برای نظارت بر پیشرفت درمان.

پیشگیری از خونریزی معده

تا حدودی می توان از ایجاد خونریزی معده و دستگاه گوارش پیشگیری کرد و برخی علت های بروز این عارضه را از بین برد. یکی از راه‌های پیشگیری این است که از عواملی مانند الکل و سیگار دوری کرده و همچنین از خوردن غذاهای بسیار چرب و فست فود و همچنین گوشت قرمز اجتناب نمود. علاوه بر این، بهتر است از رژیم غذایی همراه با فیبر بالا استفاده کنید.