بسیاری از نوزادان تازه متولد شده دچار زردی یا یرقان می شوند. در طی این مشکل در اثر بالا رفتن سطح بیلی روبین (هایپربیلیروبینمیا) در بدن، رنگ پوست و چشم این نوزادان به رنگ زرد تغییر می کند. بیلی روبین یک رنگدانه مایل به زرد است که در اثر تجزیه سلول های قرمز خون در کبد ایجاد می شود. زردی در نوزادان بیماری خفیف شایع در نوزادان می باشد. زیرا همه نوزادان پس از تولد دوره تجزیه سریع گلبول های قرمز را تجربه می کنند. سطح بیلی روبین در این نوزادان معمولاً بیش از حد است، زیرا کبد نابالغ آن ها نمی تواند این ماده را به سرعت تصفیه کند که این مساله منجر به افزایش سطح بیلی روبین در روزهای دوم و سوم پس از تولد نوزاد شده و در روزهای چهارم و پنجم بعد از تولد به اوج خود می رسد. این وضعیت که به زردی فیزیولوژیکی معروف است، معمولاً طی دو هفته برطرف می شود. سطح زردی در نوزادان تازه متولد شده با زردی فیزیولوژیکی در حدی است که در بیشتر آن ها به خودی خود از بین می رود و هیچ اثر ماندگار و منفی برجای نمی گذارد.
متأسفانه، گاهی اوقات سطح زردی می تواند به میزان خطرناکی افزایش یابد و منجر به عوارض جبران ناپذیری همچون کرن ایکتروس (نوعی آسیب دائمی مغزی) شود. اگرچه خوشبختانه، کرن ایکتروس یک عارضه نادر است، اما با توجه به دائمی بودن آسیب های ناشی از این بیماری، بسیار مهم است که زردی نادیده گرفته نشود.
علائم و نشانه های زردی در نوزادان
رنگ پوست و سفیدی چشمان نوزادانی که سطح بیلی روبین در خون و پوستشان افزایش یافته است، به رنگ زرد تغییر می کند.
علائم و نشانه های هشدار دهنده ای که ممکن است به ما نشان دهند که زردی نوزاد به میزان خطرناکی بالا رفته است، ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- استفراغ
- بی حالی
- خوب شیر نخوردن
- تب
- گریه های بسیار بلند
- ادرار تیره یا مدفوع روشن
سابقه خانوادگی زردی شدید نیز باید به عنوان علامت هشدار دهنده ای در نظر گرفته شود که نشان می دهد زردی در نوزاد شما نیز می تواند با شدت بالایی رخ دهد.
فراموش نکنید هنگامی که سطح بیلی روبین به اندازه ای بالا رفته که این علائم بروز پیدا می کنند، یعنی شیرخوار در معرض خطر ابتلا به کرن ایکتروس است.
فهرست مقالات
علل زردی در نوزادان
علاوه بر زردی فیزیولوژیکی نوزاد، انواع دیگر زردی با علل متفاوت وجود دارند که شامل این موارد هستند:
زردی ناشی از شیردهی: زردی که به دلیل کمبود شیر مادر یا شیردهی ناکافی در هفته اول عمر نوزاد، بدتر شده و منجر به کم آبی بدن و کاهش بیش از حد وزن او می شود.
زردی ناشی شیر مادر: برخلاف زردی شیردهی، این نوزادان به خوبی شیر می خورند و زردی خفیفی دارند که ممکن است به مدت دو یا سه ماه پاربرجا بماند. نقش دقیق شیر مادر در ایجاد این زردی هنوز مشخص نیست.
سندرم گیلبرت: یک بیماری ژنتیکی است که می تواند باعث ایجاد زردی خفیف شود که در هنگام بیماری کودک حتی با بیماری های خفیف، ورزش بیش از حد و یا قرار گرفتن در سایر شرایط نامساعد و بحرانی، شعله ور شده و مجددا از بین می رود.
سندرم کریگلر- نجار: یک بیماری ژنتیکی نادر است که می تواند به دلیل کمبود کامل یا جزئی آنزیمی که بیلی روبین را در کبد تجزیه می کند رخ دهد و مشکلات وعواقب جدی ناشی از زردی را در طول زندگی ایجاد کند.
بیماری های همولیتیک: شرایطی که منجر به تجزیه گلبول های قرمز خون و آزاد سازی میزان اضافی بیلی روبین و در نتیجه تجمع آن در بدن و بروز زردی می شود. مانند ناسازگاری های گروه خونی، اسفروسیتوز ارثی و بیماری فاویسم یا همان کمبود آنزیم گلوکز 6 فسفات دهیدروژناز (G6PD) و غیره.
تولد زودتر از موعد
و البته، شیرخواران و کودکان با سن بالاتر، ممکن است به دلایل دیگری از جمله هپاتیت و یا واکنش های دارویی به زردی مبتلا شوند.
تشخیص و روش های درمانی
برای تخمین میزان زردی، صرفاً معاینه ظاهری و نگاه کردن به نوزاد توصیه نمی شود، این کار روشی نادرست و همراه با خطای زیادی است. بهترین کار این است که برای تعیین سطح زردی نوزاد، میزان بیلی روبین سرمی (TSB) را از طریق آزمایش خون بررسی کرد. یا اینکه سنجش سطح بیلی روبین از راه پوست (TcB) را انجام داد.
در صورت فراهم بودن شرایط و ابزارها، اندازه گیری سطح بیلی روبین از راه پوست، جایگزین مناسبی برای آزمایش خون است، زیرا به سادگی با استفاده از دستگاهی مانند دستگاه بیلی چک (BiliCheck)، میزان بیلی روبین را از روی پوست نوزاد تخمین می زند.
سپس پزشک باید برحسب سن و وزن نوزاد، تشخیص دهد که آیا او به درمان احتیاج دارد یا نه. درمان معمولاً شامل فوتوتراپی معمولی است که از آن به عنوان یک روش درمانی سبک نیز یاد می شود.
در فتوتراپی از طیف باریکی از نور آبی استفاده می شود تا به نوزاد در تجزیه بیلی روبین و تبدیل آن به محصولاتی که می توانند از طریق ادرار و صفرا دفع شوند، کمک کند. در طی این روش نوزاد در یک تخت گرم و محصور به صورت کاملا برهنه خوابانده می شود، در حالی که برایش فقط پوشک و چشم بند مخصوص چشم برای محافظت از این اندام ها، بسته شده است. معمولاً فقط با یک یا دو روز فتوتراپی در بیمارستان، سطح بیلی روبین به حد طبیعی می رسد. علاوه بر فوتوتراپی سنتی که اغلب در بیمارستان انجام می شود، فتوتراپی در منزل نیز قابل انجام است که گاهی برای آن دسته از نوزادانی که در معرض خطر ابتلا به زردی شدید نیستند، تجویز می شود.
روش درمانی دیگر برای زردی شدید، تعویض خون است که در طی آن مقدار از پیش تعیین شده از خون نوزاد برداشته شده و با خون اهدا شده سالم جایگزین می شود.
درمان های جایگزین زردی در نوزادان
از کمک گرفتن از درمان های جایگزین برای بهبودی زردی خودداری کنید، زیرا به حد کافی موثر نیستند.
یک درمان خانگی معمول برای زردی که از انجام آن باید اجتناب کرد، قرار دادن نوزاد در معرض نور خورشید است. نور خورشید علاوه بر نور آبی که در نوردرمانی استاندارد از آن استفاده می شود، فرزند دلبند شما را در معرض اشعه ماوراء بنفش و نور مادون قرمز نیز قرار می دهد. علاوه بر اینکه فرزند شما تنها مدت کوتاهی می تواند این آفتاب را تحمل کند، این کار به هیچ وجه هیچ تاثیری در کاهش میزان زردی وی نخواهد داشت.
طبق بیانیه آکادمی اطفال آمریکا (AAP): “مشکلات عملی زیادی در مورد قرار دادن نوزاد تازه متولد شده به صورت برهنه در معرض آفتاب چه در داخل و چه در خارج از منزل خارج وجود دارد. مادران باید ایمنی فرزند خود را تأمین کرده ومانع از آفتاب سوختگی او شوند. بنابراین با در نظر گرفتن این نکات، استفاده از نور خورشید به عنوان یک ابزار درمانی قابل اعتماد ممکن نیست”.
پیشگیری و ارزیابی
برای کمک به جلوگیری از بروز موارد شدید زردی، آکادمی اطفال آمریکا توصیه می کند:
- مادرانی که از سینه خود به فرزندشان شیر می دهند، در طی چند روز اول پس از تولد نوزاد، حداقل 8 تا 12 بار در روز به او شیر داده و از دادن آب یا آب قند به شیرخوار جدا پرهیز کنند.
- نوزادان تازه متولد شده به طور مرتب، حداقل هر 8 تا 12 ساعت از نظر زردی کنترل شوند.
- اگر نوزادی قبل از 24 ساعت ابتدایی تولد، زردی را نشان داد، باید سطح زردی را حتما بررسی کرد.
- اگر پزشک صلاح ببیند، سطح بیلی روبین نوزادان در زمان ترخیص بررسی می شود تا از نظر خطر ابتلا به زردی شدید ارزیابی شوند.
- از همه مهم تر، همه نوزادان باید در طی چند روز پس از ترخیص توسط پزشک متخصص اطفال معاینه شوند تا وزنشان و درصد تغییری که وزن از هنگام تولد داشته و همچنین وضعیت زردی آن ها بررسی شود. از این مراجعه زودهنگام به متخصص اطفال غافل نشوید، این ویزیت از این جهت اهمیت دارد که بسیاری از بیماری ها را سریع تشخیص داده و کمک کنیم تا نوزاد دلبندتان به دلیل از دست دادن بیش از حد وزن و سطح بالای زردی، از دست نرود.
این امر به ویژه برای نوزادانی که به دلیل وجود برخی فاکتورهای خطر بیشتر از دیگر نوزادان در معرض خطر ابتلا به زردی شدید هستند، بسیار مهم است. از جمله:
– نوزادان نارس،
– نوزادانی که دچار مشکلات تغذیه ای هستند،
– نوزادان با کبودی شدید و قابل توجه در بدو تولد و یا دارای سفالوهماتوما (تورم جمجمه به دلیل خونریزی و تجمع خون در زیر پوسته جمجمه)
– و یا نوزادانی که گروه خونی متفاوت با مادر خود دارند (ناسازگاری ABO یا Rh).
بیشتر بخوانید : درباره عرق سوز شدن نوزاد خود باید چه چیزهایی بدانید!
دیدگاه کاربران