اثرات آلودگی هوا بر بدن و محیط زیست ؛ عوارض خطرناکی که نمی دانستید!

آلودگی هوای تهران همیشه در صدر خبرها بوده است. بسیاری از شهرهای ایران از نظر آلودگی، در وضعیت ناسالم قرار دارند. آیا می‌دانستید که آلودگی هوا تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت زیادی بر سلامت انسان دارد؟ اثرات آلودگی هوا نه تنها به انسان آسیب می‌زند، بلکه محیط زیست را نیز درگیر می‌کند.

در ادامه این مقاله از مجله زیبا بمان، همراه ما باشید تا صفر تا صد عوارض آلودگی هوا را بررسی کنیم.

اثرات آلودگی هوا بر بدن بزرگسالان چیست؟

آلودگی شدید هوا می‌تواند پیامدهای نامطلوب زیادی برای بدن به همراه داشته باشد. قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های تنفسی، چه کوتاه‌مدت و چه درازمدت، برای سلامتی مضر است. در واقع، آلودگی هوا می‌تواند باعث ایجاد استرس اکسیداتیو و التهاب در سلول‌های بدن شود. این اتفاق سرآغازی برای بیماری‌های خطرناک از جمله سرطان خواهد بود. سازمان بهداشت جهانی، آلودگی هوا را رسماً به عنوان یک عامل سرطان‌زا معرفی کرده است.

اگرچه آلودگی هوا می‌تواند سلامت همه افراد را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیماران را بیشتر تهدید می‌کند. تاثیر آلودگی هوا بر بیماری‌های تنفسی بیشتر از سایر بیماری‌ها است؛ چرا که آلاینده‌ها از طریق مجاری تنفسی وارد بدن می‌شوند. قرار گرفتن هرچند کوتاه‌مدت در هوای آلوده، می‌تواند منجر به عفونت‌ ریوی شود. همچنین ممکن است در افراد مبتلا به آسم، حملات تنفسی ایجاد کند.

کودکان و سالمندان نیز بیشتر از دیگران در معرض تاثیرات منفی آلودگی هوا قرار می‌گیرند. بزرگسالان معمولاً شاهد علائم آلودگی هوا در گلو، چشم و ریه‌های خود هستند. به همین دلیل رایج‌ترین عوارض کوتاه‌مدت آلودگی هوا در بزرگسالان شامل گلودرد، خشکی چشم و سرفه است. از علائم آلودگی هوا در کودکان می‌توان تحریک پوست، ریزش اشک، عطسه و سرفه، آسم، برونشیت ریه و … را نام برد.

اما همان‌طور که گفتیم، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوا می‌تواند باعث ابتلا به بیماری‌های خطرناک شود. در بخش بعدی، با این بیماری‌ها آشنا می‌شویم.

بیماری های ناشی از آلودگی هوا کدام اند؟

تحقیقات در مورد عوارض طولانی‌مدت آلودگی هوا همچنان ادامه دارد. اما تاکنون اثبات شده که آلاینده‌های تنفسی می‌توانند باعث مرگ زودرس، ناباروری و بیماری‌های مزمن شوند. بیماری های ناشی از آلودگی هوا عبارت‌اند از:

انسداد مزمن ریوی

قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های تنفسی می‌تواند باعث انسداد مزمن ریوی شود. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، منشأ 43 درصد از موارد ابتلا به این بیماری و مرگ ناشی از آن، آلودگی هوا است.

انسداد مزمن ریوی باعث مشکلات تنفسی (مانند آمفیزم و برونشیت مزمن) می‌شود. این بیماری، مجاری تنفسی را مسدود کرده و نفس کشیدن را برای فرد دشوار می‌کند. متأسفانه، هیچ درمانی برای انسداد مزمن ریوی وجود ندارد.

سرطان ریه

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، 29 درصد از موارد ابتلا به سرطان ریه و مرگ ناشی از آن به علت آلودگی هوا رخ می‌دهد. سرطان ریه در بزرگسالان رایج‌تر از کودکان است.

سرطان ریه در کودکان تقریباً نادر محسوب می‌شود. اما هنوز مشخص نیست که قرار گرفتن کودکان در معرض آلودگی هوا، در دوران بزرگسالی باعث سرطان ریه می‌شود یا خیر. سرطان ممکن است سال‌ها بعد خود را نشان دهد.

بیماری‌های قلبی عروقی

تحقیقات نشان داده است که زندگی در شهرهای آلوده، احتمال مرگ ناشی از سکته را افزایش می‌دهد. آلودگی هوا می‌تواند باعث سکته مغزی و حملات قلبی شود. احتمال ابتلا به این موارد در سالمندان و افرادی که سابقه خانوادگی بیماری قلبی عروقی دارند، بیشتر است.

همچنین پژوهش‌ها نشان داده که عملکرد قلبی عروقی کودکان (مانند فشار خون در رگ‌های ریوی) بعد از قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های تنفسی، دچار تغییر می‌شود. این اتفاق ممکن است احتمال ابتلای کودک به بیماری‌های قلبی عروقی را در آینده افزایش دهد.

زایمان زودرس

آلودگی هوا می‌تواند زنان باردار را به زایمان زودرس دچار کند. طبق پژوهش‌ها، هرچه مادر کمتر در معرض آلاینده‌های تنفسی قرار بگیرد، احتمال زایمان زودرس کاهش می‌یابد.

دوران جنینی و نوزادی مهم‌ترین زمان شکل‌گیری اندام‌های بدن است. آلودگی هوا یکی از عواملی است که می‌تواند بر رشد جنین و سلامتی او تاثیر منفی بگذارد. این تأثیرات ممکن است سال‌ها بعد علائم خود را نشان دهند.

آلودگی هوا علاوه بر مختل کردن رشد جنین و زایمان زودرس، می‌تواند باعث کم‌وزنی نوزاد شود.

آسم

تحقیقات علمی ثابت کرده که آلودگی هوا نقش مهمی در ایجاد آسم دارد؛ به ویژه در افرادی که در شهرهای آلوده و خیابان‌های شلوغ زندگی می‌کنند.

آسم، یک بیماری التهابی طولانی‌مدت است که راه‌های هوایی ریه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری شامل سرفه، خس‌خس سینه، احساس فشار روی قفسه سینه و تنگی نفس است. آسم می‌تواند در اثر آلودگی هوا تشدید شود.

اثرات آلودگی هوا بر محیط زیست چگونه است؟

آلودگی هوا می‌تواند بر آب، خاک و حیات وحش نیز اثر منفی داشته باشد. عوارض آلودگی هوا برای محیط زیست عبارت‌اند از:

باران اسیدی

باران اسیدی حاوی نیتریک اسید و سولفوریک اسید است. این اسیدها در اثر سوختن سوخت‌های فسیلی تشکیل می‌شوند. سپس به صورت باران، برف یا مه به زمین می‌بارند.

باران اسیدی به درختان آسیب می‌رساند و باعث اسیدی شدن خاک و آب می‌شود. از این رو، محیط را برای ادامه زندگی ماهی‌ها و سایر حیوانات نامناسب می‌کند. باران اسیدی همچنین پوسیدگی ساختمان‌ها و مجسمه‌های شهری را در پی خواهد داشت.

اوتریفیکاسیون

باران اسیدی با برهم زدن تعادل مواد معدنی موجود در آب، باعث رشد بیش از حد برخی از موجودات زنده (مانند جلبک‌ها) می‌شود. این اتفاق می‌تواند منجر به مرگ ماهی‌ها و از بین رفتن تنوع گیاهی و جانوری شود.

اگرچه اوتریفیکاسیون «به طور طبیعی» در دریاچه‌های پیر رخ می‌دهد، اما فعالیت‌های انسانی به این فرایند سرعت می‌بخشند. آلاینده‌های تولیدشده از نیروگاه‌ها و اتومبیل‌ها می‌تواند به راحتی به محیط‌های آبی راه پیدا کند.

ریزگرد

ریزگرد زمانی ایجاد می‌شود که ذرات ریز آلودگی، در هوا تجمع کنند. این اتفاق می‌تواند دید را کاهش دهد. همچنین ممکن است بیماری تنفسی، مشکلات گوارشی و خشکی چشم ایجاد کند.

بیشتر آلاینده‌های تشکیل‌دهنده ریزگرد مستقیماً توسط نیروگاه‌ها، تأسیسات صنعتی، کامیون‌ها، اتومبیل‌ها و فعالیت‌های ساختمانی در هوا پراکنده می‌شوند.

تخریب حیات وحش

آلاینده‌های موجود در هوا می‌توانند با رسوب در خاک یا آب‌های سطحی، بر حیات وحش تأثیر منفی بگذارند. حیوانات نیز مانند انسان با قرار گرفتن در معرض آلودگی بیمار می‌شوند.

مطالعات نشان داده است که آلودگی هوا در ایجاد نقص‌های مادرزادی، ناباروری و بیماری‌های مزمن در حیوانات نقش دارد. آلاینده‌های سمی هوا همچنین می‌توانند به آب نفوذ کرده و وارد بدن جانوران آبزی شوند.

تخریب لایه ازن

ازن گازی است که هم در سطح زمین و هم در اتمسفر بالای زمین وجود دارد. در سطح زمین، ازن یک آلاینده محسوب می‌شود که به سلامت انسان آسیب می‌رساند. اما در اتمسفر بالای زمین، سپری را تشکیل می‌دهد که از ما در برابر اشعه‌های مضر خورشید محافظت می‌کند.

این لایه محافظ به تدریج توسط مواد شیمیایی ساخته دست بشر، نازک شده است. موادی از جمله کلرو فلوئوروکربن، هیدروکلرو فلوئوروکربن و هالون قبلاً به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گرفتند؛ اما امروزه برای حفاظت از لایه ازن، استفاده از آن‌ها کاهش یافته است.

محافظت از لایه ازن بسیار ضروری است؛ چرا که نازک شدن آن باعث تابش بیشتر اشعه‌های مضر به سوی زمین می‌شود. در پی این اتفاق انسان‌های بیشتری به سرطان پوست، آب مروارید و اختلال در سیستم ایمنی مبتلا خواهند شد. اشعه‌های مضر خورشید همچنین می‌توانند به برخی از محصولات کشاورزی آسیب برسانند.

خسارت به مزارع و جنگل‌ها

آلودگی هوا می‌تواند برای محصولات کشاورزی و گیاهان جنگلی زیان‌آور باشد؛ چرا که باعث کاهش رشد نهال‌ها و افزایش حساسیت گیاهان به بیماری، آفت و سایر تنش‌های محیطی می‌شود.

گرمایش جهانی

آلودگی هوا توانسته تعادل گازی جو زمین را بر هم بزند. در واقع، انسان با تولید مقدار زیادی گاز گلخانه‌ای (مانند دی‌اکسید کربن و متان) این تعادل طبیعی را مختل کرده است.

این اتفاق باعث می‌شود تا جو زمین گرمای بیشتری را در خود حبس کند. در نتیجه، دمای نقاط مختلف زمین بالاتر می‌رود. اگر گرمایش جهانی کنترل نشود، دمای زمین به طرز تحمل‌ناپذیری افزایش خواهد یافت.

کلام آخر

در مجموع، آلودگی هوا برای انسان و محیط زیست بسیار مضر است؛ به خصوص اگر طولانی‌مدت باشد. قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های تنفسی می‌تواند باعث مشکلات ریوی و بیماری‌های قلبی عروقی شود. اگر در شهری با هوای آلوده زندگی می‌کنید، بهترین راه برای کاهش اثرات آلودگی هوا بر بدن خود و خانواده‌تان این است که هر روز از طریق هواشناسی، میزان آلودگی هوا را بررسی کنید. اگر هوا ناسالم بود، ترجیحاً در خانه بمانید و از تهویه‌کننده‌ هوا استفاده کنید.